9. Sınıf Tarih Ders Kitabı Sayfa 209-210-211 Cevapları Meb Yayınları

6. Ünite Türklerin İslamı Kabulü ve İlk Türk İslam Devletleri Ölçme ve Değerlendirme

9. Sınıf Meb Yayınları Tarih Ders Kitabı Sayfa 209 Cevabı

Aşağıdaki terimleri birer cümleyle açıklayınız.

Bâtınilik : Bâtınîlik ya da Bâtın’îyye; İslamda Kur’an ayetlerinin görünür anlamlarının dışında, daha derinde gerçek anlamları bulunduğu inancı, ayetleri buna göre yorumlayan akıma Bâtınîlik, bu düşünceyi benimseyen kişiye de Bâtınî denir.
Kutadgu Bilig : Kutadgu Bilig, 11. yüzyıl Karahanlı Uygur Türklerinden Yusuf Has Hacib’in Doğu Karahanlı hükümdarı Tabgaç Uluğ Buğra Kara Han’a atfen yazdığı ve takdim ettiği Türkçe eserdir. Hakaniye lehçesiyle yazılmıştır.
Siyasetnâme : Siyasetname veya Siyeru’l-mülk, Nizamülmülk tarafından kaleme alınmış siyaset konulu eser. Eserde yoğun bir dinî bağlam içerisinde genelde devlet işleri, devlete ve hükmetmeye dair temel ilke ve düşüncelere yer verilir.
Melik : hakan, hükümdar, padişah.

Aşağıdaki soruları cevaplayınız.

1. Büyük Selçuklular, Bâtınilere karşı aldığı tedbirler nelerdir?

Cevap: Büyük Selçuklu Devleti, Hasan Sabbah üzerine birçok sefer yapmıştır. Askeri olarak müdahalelerde bulunan Selçuklu Devleti, Haşhaşi olarak tanımlanan bu grubun sonunu getirmek için çok uğraşmıştır. Batınilere ağır yenilgiler yaşatan Selçuklular, Alamut Kalesi’ni kuşatsa da alamamıştır. Hasan Sabbah ölene kadar terör hareketleri devam etmiştir. Batınilik hareketlerine son olarak en son müdahaleyi yapan İlhanlılar son vermiştir.

2. Büyük Selçuklular Anadolu’nun Türk yurdu olması için Bizans’la hangi savaşlar yapmıştır?

• Dandanakan Savaşı
• Pasinler Savaşı
• Malazgirt Savaşı
• Miryokefalon Savaşı

3. İlk Türk İslam edebî eserleri hangileridir?

• Kutadgu Bilig: Yusuf Has Hacib
• Divan-ı Lügatit Türk: Kaşgarlı Mahmut
• Atabetül Hakayık: Edip Ahmet Yükneki
• Divanı Hikmet: Ahmet Yesevi

4. Türk İslam dünyasının liderliği hangi olayla Büyük Selçuklulara geçmiştir?

Cevap: Abbasiler, Büveyhoğulları ile siyasi sorunlar yaşamaya başlamıştır. Bunun üzerine Selçuklulardan yardım istemişlerdir. Selçuklular Bağdat Seferi yaparak, Büveyhoğulları sorununa son vermiştir. Bu olay sayesinde Selçuklular Türk – İslam dünyasının koruyuculuğunu üstlenerek lider ülke olma pozisyonuna girmişlerdir. Selçukluların, İslam dünyasında siyasi bir önder güç olması devletin daha da güçlenmesine, büyümesine neden olmuştur. Bütün dünyanın saygısını kazanmayı da başarmışlardır. Selçuklular, dönemin en önemli güçlerinden biri olmuştur.

5. Büyük Selçuklu Devleti Dönemi’ndeki önemli bilim insanları ve çalışma alanları hangileridir?

• Ahmed bin Musa: Sistem mühendisliğini kurmuştur.
• Ali bin İsa: Göz kusurları üzerinde çalışmalar yapmıştır.
• Beyruni: Astronomi ve coğrafya alanında çalışmalar yapmıştır.
• İbni Cessar: Cüzam hastalığının tedavisini bulmuştur.
• İbni Heysem: Optik ilminin kurucusu olarak bilinir.
• İbni Karaka: Torna tezgahını bulan kişidir.
• İbni Rüşd: Astronomi ve tıp alanında çalışmalar yapan kişidir.
• İbni Sina: Tıp alimidir.
• İbni Yunus: Sarkacı bulmuştur.

6. Türk İslam devletlerinin hukuk sistemi hangi esaslara göre oluşturulmuştur?

Cevap: Türk İslam devletlerinde hukuk sistemi şeri ve örfi olmak üzere iki ana unsurdan meydana gelirdi. Şeri davalara bakan kadılar, dinle ilgili bütün işlerde yetkiliydi. Karahanlı ve Gazneli hükümdarlar, devlet kurumlarının çalışmasını düzenleyen örfi mahkemelere başkanlık ederdi.

C. Aşağıda verilen çoktan seçmeli soruları cevaplayınız.

1. Kutadgu Bilig’de devlet teşkilatının özellikleri şu şekilde dile getirilmiştir:
“Memleket tutmak için çok asker ve ordu lazımdır, askeri beslemek için de çok mal ve servete ihtiyaç vardır. Bu malı elde etmek için halkın zengin olması gerektir, halkın zengin olması için de doğru kanunlar konulmalıdır. Bunlardan biri ihmal edilirse dördü de
kalır, dördü birden ihmal edilirse beylik çözülmeye yüz tutar.”
Buna göre Kutagu Bilig’de devletin güçlü olması için aşağıdakilerden hangisinin önemi üzerinde durulmamıştır?
A) Ordu B) Siyaset C) Hukuk D) Din E) Ekonomi
Cevap: D

2. İlk Türk İslam devletlerinde hükümdarlar ............ denilen kendi ad ve lakaplarının yazılı olduğu, süslemeli özel giysiler giyerdi. Resmî belgelerde tevki ya da tuğra denilen mühür kullanan hükümdarların değerli taşlardan yapılmış taht ve taçları vardı. Saray önünde beş namaz vaktinde, savaşlarda ve törenlerde ............ denilen müzik çalınırdı.
Metinde boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?
A) Tıraz Nevbet B) Çetr Mehter C) Tıraz Mehter
D) Tuğ Nevbet E) Tuğra Nevbet
Cevap: A

3. Aşağıdakilerden hangisi Türklerin İslamiyet’ten önce inandıkları Kök Tengri inancıyla ilgili doğru bir bilgi değildir?
A) Tanrı birdir eşi ve ortağı yoktur.
B) Tanrı, görülmez ve şekillendirilmez.
C) Put ve putlaştırma hâli yoktur.
D) İbadet için büyük mabetler yapılır.
E) Tanrı adına kurbanlar kesilir.
Cevap: D

4. Türklerin İslam’a hizmetleri yalnız siyasi, askerî ve idari sahalarda olmamış, Türkler İslam medeniyetinin gelişmesine de önemli katkılar sağlamıştır. Buna göre
I. Haçlılar ile mücadele etmeleri,
II. eğitim-öğretimi bir programa bağlamaları,
III. Anadolu’yu imar etmeleri
durumlarından hangileri örnek olarak gösterilebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) II ve III
Cevap: E

5. Aşağıdakilerden hangisi Büyük Selçuklu Devleti’nin yıkılma nedenlerinden biri değildir?
A) Katvan Savaşı’nın kaybedilmesi
B) Oğuzların isyan etmesi
C) Atabey ve meliklerin bağımsızlık mücadeleleri
D) Bâtınilerin yıkıcı faaliyetleri
E) Bizans’ın baskısı
Cevap: E

6. Büyük Selçuklu Devleti ile Bizans İmparatorluğu arasında meydana gelen Malazgirt Savaşı’nın;
I. Haçlı Seferleri’ne neden olması,
II. Bizans’ın Anadolu’daki üstünlüğünü sona erdirmesi,
III. Türk kültürünü Avrupa’ya yayması
durumlarından hangilerine zemin hazırladığı söylenebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
Cevap: C

7. Büyük Selçuklu Devleti uyguladığı sistemli eğitim politikasıyla I. ilmî faaliyetlerle devletin geleceğine yön verme,
II. nitelikli kişiler yetiştirme,
III. zararlı fikirlerle mücadele etme
durumlarından hangilerini amaçladığı söylenebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
Cevap: E

8. Büyük Selçuklular, Gaznelilerle 1035’te Nesa ve 1038’de Serahs Savaşlarını yaptıktan sonra 1040 Dandanakan Savaşı ile devletin kuruluşunu tamamlamıştır.
Buna göre
I. Büyük Selçukluların bağımsızlık amaçlı mücadeleler yürüttüğü,
II. Anadolu’nun fethi için Gaznelilerle Dandanakan Savaşı’nı yaptığı,
III. Gaznelilerin, Büyük Selçukluları Horasan Bölgesi’nde istemediği
durumlarından hangileri söylenebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
8. Cevap: D

Ç. Aşağıdaki soruları metinden hareketle cevaplayınız.

1. UNESCO’nun 38. Genel Kurulu’nda Türkiye’nin teklifiyle “2016 Hoca Ahmed Yesevî Yılı” olarak ilan edilmişti. Bu teklifin Azerbaycan, Kazakistan ve Kırgızistan tarafından desteklenmesinin gerekçeleri neler olabilir?
Cevap: Çünkü Hoca Ahmet Yesevi Onların coğrafyasında da etkili olmuştur. Bunların Halkınında büyük kısmı hem müslüman hemde Türktür.

2. Kadın erkek eşitliğinin sağlanması için yapılması gerekenler hakkında neler söylenebilir?
Cevap: Kadın erkek eşitliğinin sağlanması için yapılması gerekenler arasında cinsiyet ayrımcılığına karşı bilinçlendirme çalışmaları yapmak, eğitim ve istihdam olanaklarını eşit bir şekilde sunmak, yasal düzenlemelerle eşitlik ilkesini güvence altına almak ve toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin olumsuz stereotipleri kırmak gibi adımlar yer alabilir.

3. Mutasavvıf ne demektir?
Cevap: Tasavvuf inançlarını benimseyip kendini Tanrı’ya ve Tanrısal hikmete vermiş, tasavvufla uğraşan, gizemciliği yaymaya çalışan kimse.

4. Metnin başlığı sizce ne olmalıdır?
Cevap: Hoca Ahmet Yesevi yılı olabilir.
Metnin başlığı "Hoca Ahmet Yesevî: Bir Türk Mutasavvıfının Mirası ve Evrensel Değeri" gibi olabilir.

5. Hoca Ahmet Yesevî’nin evrensel bir değer olmasının Türk İslam tarihi açısından önemi nedir?

Cevap: Hoca Ahmet Yesevi’nin evrensel bir değer olmasının Türk – İslam tarihi açısından önemi oldukça büyüktür. Çünkü kendisinden sonra tarikatın kurulması ve eğitim ve öğretim hizmetlerinin günümüze kadar devam etmesi mümkün olmuştur. Hoca Ahmet Yesevi İslam din büyüklerinden biri olarak en önemli mutasavvıflarından biridir. Anadolu coğrafyasında onun gibi birçok hoca yaşamıştır.

6. Hoca Ahmet Yesevî’nin, dönemin din ve kültür dili olan Arapça ve Farsça yerine, anadili Türkçeyi kullanmasının nedenleri neler olabilir?

Cevap: Hoca Ahmet Yesevi Türk asıllı bir alimdir. Eserlerini Arapça ve Farsça yerine Türkçe yazmıştır. Türkleri muhatap kabul ederek ve literatürde Türkçe’nin etkisini arttırmak için çalışmalarını anadilinde meydana getirmiştir. Yaşadığı yüzyıllarda Türkler üzerinde zulümler olduğu için dil ve din olarak insanların hayata bağlanmasını sağlamıştır.

7. UNESCO Türkiye Millî Komisyonu’na gönderilmek üzere önümüzdeki yıllarda hangi değerli insanın, hangi yılda anılmasını belirttiğiniz bir başvuru mektubunu gerekçelerinizle birlikte yazınız?

UNESCO Türkiye Millî Komisyonu'na,

Konu: "Türk Dünyası Mimarisi ve Uygulamaları: Kemaleddin Bey Hatıra Yılı"

Sayın Yetkililer,

Türk mimarlık tarihinde önemli bir yere sahip olan ve Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemlerinde önemli eserlere imza atan Kemaleddin Bey'in anısını yaşatmak adına 2023 yılının "Kemaleddin Bey Hatıra Yılı" olarak ilan edilmesini talep etmekteyiz.

Kemaleddin Bey, Türk mimarlık geleneğine modernizmi ve Batı etkilerini başarılı bir şekilde yansıtarak önemli katkılarda bulunmuş, Ankara'nın başkent ilanı sonrasında şehrin modernleşme sürecinde öncü rol oynamıştır. Ayrıca, Türk mimarlık eğitiminde de önemli bir figür olan Kemaleddin Bey'in eserleri, mimarlık dünyasında geniş bir etki yaratmış ve günümüze kadar önemini korumuştur.

Kemaleddin Bey'in mirasını ve etkisini gelecek nesillere aktarmak, Türk mimarlık tarihine ve kültürel mirasa olan katkılarını uluslararası alanda tanıtmak amacıyla 2023 yılının "Kemaleddin Bey Hatıra Yılı" olarak ilan edilmesi, Türkiye ve dünya için önemli bir adım olacaktır.

Saygılarımla,

[Adınız]