9. Sınıf Tarih Ders Kitabı Sayfa 128-129-130 Cevapları Tuna Yayıncılık

4. ÜNİTE DEĞERLENDİRME SORULARI

A. Aşağıdaki cümleleri kutucuklarda verilen kavramlardan uygun olanıyla tamamlayınız.

1. Asya Hun Devleti Hükümdarı METE HAN ordusunu onlu sisteme göre düzenlemiştir.
2. Eski Türklerde toy ve yemeklerde kimin nerede oturacağı ÜLÜŞ ilkesine göre belirlenirdi.
3. Orta Asya Türklerinin en eski kültür merkezi olan ANAV Türkmenistan’dadır.
4. Uygurlar BÖGÜ KAĞAN zamanında Manihaizmi kabul etmişlerdir.
5. Kök Türklerde hakan ailesinin AŞİNA soyundan geldiği kabul edilirdi.
6. Hazarlarda hakan ve saray halkı MUSEVİLİK dinini kabul etmiştir.
7. Kök Türkler ve SASANİLER ittifak yaparak Akhunlara son vermiştir.
8. Türkler üzerinde bağımsız olarak yaşadıkları toprakları yurt veya ULUŞ adıyla anmışlardır.

B. Aşağıdaki ifadelerden doğru olanların başına “D”, yanlış olanların başına “Y” yazınız.

(D) 1. Kaşgarlı Mahmut’a göre “Türk” adı “olgunluk çağı” anlamına gelmektedir.
(D) 2. Hazarların VIII ve IX. yüzyılları tarihe “Hazar Barış Çağı” adıyla geçmiştir.
(Y) 3. Kök Türk Devleti’nin kurucusu Bilge Kağan’dır.
(Y) 4. Hun Hükümdarı Mete Han AvrupalIlar tarafından “Tanrı’nın Kırbacı” adıyla anılmıştır.
(D) 5. Avarlar, İstanbul’u kuşatan ilk Türk topluluğu olmuştur.
(Y) 6. Codeks Cumanicus adlı sözlük, Peçeneklerin en önemli edebiyat eseridir.
(D) 7. Anadolu’ya akınlarda bulunan ilk Türk topluluğu Hunlardır.
(D) 8. Orta Asya Türk devletlerinde hükümete aygucı başkanlık ederdi.
(Y) 9. Karasuk kültürü Ceyhun Nehri’nin Aral Gölü’ne döküldüğü delta bölgesinde doğmuştur.

C. Aşağıdaki soruların cevaplarını defterinize yazınız.

1. Törenin Türklerin toplum yapısında ve hukuk sistemindeki yeri hakkında neler söylenebilir?

Cevap: İlk Türk devletlerinde töre adı verilen, yazılı olmayan hukuk kuralları uygulanmıştır. Töre; sosyal düzeni sağlayan örf, adet, gelenek ve ahlaki değerlerden beslenerek ortaya çıkmıştır. Orta Asya’daki konar-göçer yaşam tarzının etkisiyle oluşan töre, sadece bu coğrafyayla sınırlı kalmamış, çağlar boyu farklı bölgelerde kurulan Türk devletlerinde de etkili olmuştur. Törenin oluşumunda; kut anlayışı ile kağanlar tarafından konulan kurallar, kurultaylarda alınan kararlar ve toplum içinde yavaş yavaş oluşan gelenekler etkili olmuştur.

2. Orta Asya Türk devletlerinde görülen ikili teşkilat yapısının özellikleri nelerdir?

Cevap: Orta Asya Türk Devletleri’nde ülke yönetim bakımından iki kısma (Doğu-batı, kuzey-güney, sağ-sol gibi) ayrılırdı. Doğu merkez kabul edilirdi. Batı ise iç işlerinde serbest, dışişlerinde doğuya bağlı olurdu. Buna “ikili teşkilat” denir. Eski Türk Devletlerinde uygulanan yönetim biçimidir. Ülkenin doğusunu kağan yönetirken batısını hanedandan birinin yönetmesidir.

3. Kut nedir? Açıklayınız.

Cevap: Kut; Türk, Moğol ve Altay şamanizminde ve halk inancında kutsal enerji, yaşam gücü. Hut, Kud, Gut da denir. Moğollar Kutag, Hutag derler.

4. Konar-göçer Türklerin kış mevsimini geçirdikleri kışlaklar hangi özelliklere sahip olmalıdır?
Cevap: Konar göçer Türklerin kış mevsimini geçirdikleri kışlaklar ılıman ve alçak düzlüklerden oluşurdu.

5. Kavimler Göçü’nün sonuçları nelerdir?
Avrupa’nın bugünkü siyasi ve sosyal yapısı ortaya çıkmıştır.
Kavimlerin birleşmesi ile yeni milletler ortaya çıkmıştır.
Roma İmparatorluğu ikiye ayrılmıştır.
Göçlere dayanamayan Batı Roma İmparatorluğu 476’da yıkılmıştır.
Avrupa’da derebeylik (feodalite) rejimi ortaya çıkmıştır.
İlk çağ sona ermiş, Orta Çağ başlamıştır.
Milletlerin ortaya çıkmasındaki katkıları çok fazla olmuştur.

6. Attila’nın Roma’ya girmekten vazgeçip antlaşma yaparak geri dönmesinin nedenleri nelerdir?
Cevap: İtalya Seferi (452) Attila, 452 yılında yüz bin kişilik ordusuyla Alpler üzerinden İtalya’ya girdi. Papa I. Leo başkanlığında bir heyet Roma’nın bağışlanmasını istedi. Papa’nın ricasını kabul eden Attila geri döndü.

Ç. Aşağıdaki metni okuyunuz ve soruyu cevaplayınız.

Attila milletlerin hafızalarında ölümsüzlüğe ulaşmış, tarihin nadir simalarından biridir. Hatırası etrafında İtalya’da, Galya’da, Germen memleketlerinde, Britanya’da, İskandinavya’da ve bütün Orta Avrupa’da asırlarca ağızdan ağıza dolaşan efsaneler türemiş; romancılara, ressamlara, heykeltıraşlara konu olmuş; hakkında en çok kitap yazılan şahsiyetlerden biri durumuna yükselmiş; tiyatro yazarlarına, kompozitörlere ilham vermiş, adına bir düzineye yakın opera bestelenmiştir. Son yarım asırda yapılan tarafsız tarih araştırmaları onun Hristiyan Orta Çağı’nın taassup kokulu uydurmaları ile ilgisi bulunmadığını, Nibelungen Destanı başta olmak üzere, zamanında yazılmış eserlerin onu iyiliksever, babacan, çok yüksek vasıfta bir hükümdar olarak tanıdığını ortaya koymuştur. İbrahim Kafesoğlu, Türk Millî Kültürü, s. 78, 79 (Kısaltılmıştır.).

• Attila, Avrupalıları hangi özellikleriyle etkilemiş olabilir?
Attila, Avrupalıları güçlü liderlik yetenekleri, askeri başarıları ve imparatorluğu üzerindeki kontrolüyle etkilemiş olabilir. Ayrıca, onun efsanevi kişiliği ve imparatorluğunun yıkıcı etkisi, Avrupalılar arasında derin bir iz bırakmış ve uzun süre hatırlanmış olabilir. Bu etkiler, Attila'nın Avrupa tarihinde unutulmaz bir figür haline gelmesine ve çeşitli sanat eserlerine ilham vermesine yol açmıştır.

D. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları cevaplayınız.

1. Aşağıdakilerden hangisi Türklerin Orta Asya’dan göç etmelerinin sosyal, ekonomik ve coğrafi nedenleri arasında sayılamaz?
A) İklim koşullarının değişmesi
B) Otlakların yetersiz kalması
C) Hayvan hastalıkları
D) Yabancı devletlerin baskıları
E) Nüfus artışı
Cevap: D

2. Asya Hunları, Çinlilere genellikle hayvansal ürünler satarken onlardan tahıl ve ipekli kumaşlar almışlardır.
Buna göre Asya Hunları ile ilgili olarak;
I. Ekonomilerinin tarıma dayalı olduğu,
II. Asken bakımdan güçlü oldukları,
III. Hayvancılıkla uğraştıkları,
IV. Yabancı devletlerle ticari ilişkiler kurdukları
yargılarından hangisine veya hangilerine ulaşılamaz?
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) II ve IV E) I, II ve IV

Cevap: C

3. Eski Türklere ait aşağıdaki özelliklerden gisinin Türklerin demokrasiye yatkınlıkları- bir göstergesi olduğu savunulabilir?
A) Yönetimleri altındaki kavimlere eşit ve adaletli davranmaları
B) Komşuları ile iyi ilişkiler kurmuş olmaları
C) Elçi kabullerinde hatunların da bulunması
D) Çok hızlı şekilde teşkilatlanıp devlet kurabilme yeteneğine sahip olmaları
E) Devlet yönetiminde, Kurultay’8 yer vermeleri

Cevap: E

4. Orta Asya Türk devletlerinde, hükümdar ailesinden gelen herkesin ülkeyi yönetme yetkisine sahip olduğuna inanılırdı.Aşağıdakilerden hangisinin bu inancın bir sonucu olduğu savunulabilir?

A) Boylar hâlinde teşkilatlanılmış olması
B) Hanedan üyeleri arasında taht kavgalarının çıkması
C) Kurultaya hükümdarların başkanlık etmesi
D) Halkın devlete olan bağlılığının artması
E) Devletlerin askerî ve siyasi bakımdan güçlenmesi

Cevap: B

5. I. Genellikle taşınabilir sanat eserleri yapmaları
II. Ölülerini değerli eşyalarıyla birlikte gömmeleri
III. Hükümdarlığı Gök Tanrı’nın verdiğine inanmaları
IV. Çinlilerle ticari ilişkiler kurmaları Yukarıda Orta Asya Türk topluluklarına ait
bazı özellikler verilmiştir. Bu özelliklerden hangisi veya hangileri Türklerin genellikle konar-göçer bir hayat tarzına sahip olduklarını gösterir?

Cevap: A

6. Aşağıdakilerden hangisi İç Asya’da yaşayan Türk topluklarına ait kavramlardan biri değildir ?
A) Derebeyi B) Yelme C) Güzlek D) Üge E) İl
Cevap: A

E. Aşağıdaki bulmacayı çözünüz.

1. Türklerde ülkenin batı kanadını yöneten hanedan üyesi. (Yabgu)
2. Kök Türkleri Çin esaretinden kurtarmak için 639 yılında arkadaşlarıyla birlikte harekete geçen Türk beyi. (Kürşad)
3. Konar-göçer Türklerin kış mevsimini geçirdiği alan. (Kışlak)
4. II. Kök Türk Devleti’nin kurucusu olan Kutluk Kağan’ın unvanı. (İlteriş)
5. MÖ 3000 yıllarında, madenleri kullanmayı bilen Türk topluluğunun yaşadığı Güney Sibirya’da bulunan kültür bölgesi. (Afanesyevo)
6. Asya Hun Devleti’nin bilinen ilk hükümdarı. (Teoman)
7. Türklerde ülkenin hanedan üyeleri arasında paylaştırılması. (Ülüş)
8. Orta Asya’nın doğu sınırını oluşturan dağlar. (Kingan)
9. Danimarkalı bilgin Wambery’nin “Türk” kelimesinin kökenini dayandırdığı fiil. (Türemek)
10. Orta Asya Türklerinde devlet ve toplum hayatına hâkim olan kurallar bütünü. (Töre)
11. Avrupa Hun hükümdarı Attila’nın 451 yılında çıktığı sefer. (Galya)
12. Orta Asya Türklerinde ölen kişinin eşyalarıyla birlikte gömüldüğü mezar türü. (Kurgan)
13. Türk ordusunun düşmanı kuşatacak şekilde geniş bir yay çizildikten sonra hilalin uçlarını birleştirip çember içine alma esasına dayanan savaş taktiği. (Turan)
14. Museviliği kabul eden tek Türk topluluğu. (Hazarlar)
15. Atın üzerindeki eyerin her iki yakasında asılı bulunan ve hayvana binildiğinde ayakların basılmasına yarayan, altı düz demir halka. (Üzengi)
16. II. Kök Türk Devleti’nin ünlü veziri. (Tonyukuk)
17. İstanbul’u kuşatan ilk Türk topluluğu. (Avarlar)
18. Türk askerlerinin içine ok koydukları torba biçiminde kılıf. (Sadak)