Osmanlı Türkçesinde yönler

Batı, günbatısı ya da eski dilde garp, coğrafyada yön bildiren dört ana sözcükten biridir. 4 ana yönden biri olan batı, Doğu'nun karşıtıdır. Güneşin battığı yön olmasına atfen "batmak" eyleminin kökünden türetilmiştir. Batı-doğu arasındaki düz bir çizgi; kuzey-güney doğrultusundaki çizgiyi dik keser. Coğrafya kurallarına göre, coğrafi haritalarda batı yönü daima sol yandadır.

Doğu, gündoğusu ya da eski dilde şark, Güneşin sabah doğduğu yön. Ayrıca Doğu sözcüğü Yakın ve Uzak Doğu bölgelerinin tamamına verilen isimdir. Türkiye'de ise genel anlamda Sivas ilinden ülkenin doğu sınırlarına kadar olan bölgeye doğu adı verilir.

Kuzey (eskidil: şimal), dört ana yönden biri. Kuzey kutbunu işaret eder.

Güney ya da eski dilde cenûp, Güney kutbunu işaret eden yön. Güney pusulanın siyah ucunun gösterdiği yönün tersidir.

Osmanlıcada yön adları:

Eski Türkçe yön isimlerinin cümlede kullanımlarına örnekler:

Şimal

• Çün Mekke’den çıktı resūl tuttu Ebū Bekr ile yol
• Gāh önüne geçerdi ol gözler idi sag u şimāl
• Zira Mekke’den çıktı Resul, Ebu Bekir ile yola çıktı. (Ebu Bekir) bazen (Peygamberin) önüne geçerdi (ve) o sağı ve kuzeyi gözlerdi.

Cenub/Cenup

• …çünki rūzigār cenūb tarafından deryāyı harekete getüre…
• Çünkü rüzgar güney tarafından denizi harekete geçire…

Şark, Garb/Garp

• Şarkı garbı seyridersin subh u şām
• Bir iki günde işün olmaz tamām
• Doğuyu batıyı gece ve gündüz seyredersin, (senin) işin bir iki günde tamamlanmaz.

Garp

• Garpta yer alan dağlar daha heybetli duruyor.
• Garbın afakını sarmışsa çelik zırhlı duvar...
• Garp medeniyetlerinin izinde gitmek istiyormuş.
• Garba karşı savaş açma niyetindeymiş.