10. Sınıf Coğrafya Ders Kitabı Sayfa 54-56 Cevapları MEB Yayınları
Sayfa 54 – Etkinlik: Tektonik Sistemin İşleyişi
Soru 1: Mantodaki konveksiyonel akıntılar ile tektonizma arasında nasıl bir ilişki vardır? Açıklayınız.
Cevap: Mantodaki konveksiyonel akıntılar, yer kabuğunu oluşturan levhaları hareket ettirir. Bu hareketler sonucunda kıtalar kayar, depremler meydana gelir ve volkanik faaliyetler oluşur. Yani tektonizmanın temel nedeni, mantodaki bu akıntılardır.
Soru 2: Yer kabuğunda yaşanan tektonik faaliyetler, levhalarda ne tür hareketlerin yaşanmasına neden olmaktadır?
Cevap: Levhalar;
- Birbirinden uzaklaşarak okyanus ortası sırtlarını oluşturur.
- Yaklaşarak dağ oluşumuna, volkanizmaya ve depremlere neden olur.
- Yanal kayarak büyük depremlerin ortaya çıkmasına yol açar.
Sayfa 55 – Fiziki Harita ve Tektonik Süreçler
Soru: Kıtaların bugünkü konumu dikkate alındığında yaşanan levha hareketlerine bağlı olarak hangi kıtaların birbirinden ayrılmış olduğu söylenebilir?
Cevap: Afrika ile Güney Amerika kıtalarının kıyı şekilleri birbirine uyumludur. Bu durum, bu iki kıtanın geçmişte tek kara parçası (Pangea) içinde birleşik olduklarını ve levha hareketleriyle birbirinden ayrıldıklarını gösterir.
Soru 1: Kıtasal ve okyanusal kabukta hangi tür levha hareketleri yaşanmaktadır?
- Kıtasal kabukta: Çarpışma sonucu dağ oluşumu ve depremler meydana gelir.
- Okyanusal kabukta: Ayrılma hareketi ile yeni okyanus tabanları oluşur, dalma-batma bölgelerinde ise volkanlar ve derin deniz hendekleri ortaya çıkar.
Soru 2: Görselde levha hareketlerine bağlı olarak oluşan yer şekillerinden hangileri bulunmaktadır?
Cevap: Okyanus ortası sırtları, volkanik ada yayları, hendekler, rift vadileri ve dağ sıraları gibi levha hareketlerine bağlı yer şekilleri görselde gösterilmiştir.
Soru 3: Yakın çevrenizde gözlemlediğiniz yer şekillerinden hangileri tektonik süreçlere bağlı olarak meydana gelmiş olabilir?
Cevap: Türkiye’deki dağ sıraları (Toroslar, Kuzey Anadolu Dağları), fay hatları üzerinde oluşan ovalar (Gediz Ovası, Büyük Menderes Ovası) ve volkanik dağlar (Erciyes, Nemrut, Hasandağı) tektonik süreçlerin sonucunda meydana gelmiştir.
Sayfa 56 – Levha Tektoniği ve Gelecek
Soru: 10 milyon yıl sonra Dünya’nın görünümünde nasıl bir değişim yaşanabilir?
Cevap: 10 milyon yılda büyük kıtasal değişiklikler olmaz; ancak Atlas Okyanusu biraz genişler, Pasifik Okyanusu daralır. Afrika kuzeye ilerlediği için Akdeniz küçülür, Avustralya kuzeye kayarak Endonezya’ya yaklaşır, Doğu Afrika Yarığı genişleyerek Kızıldeniz büyür.
Değerlendirme – Soru 1: Levha tektoniği yaşanmamış olsaydı yer kabuğunda yaşanan süreçlerden hangilerinin gerçekleşmesi beklenemezdi?
Cevap: Dağ oluşumu, depremler, volkanik faaliyetler, okyanus ortası sırtları ve yeni kara parçalarının oluşması gerçekleşmezdi.
Değerlendirme – Soru 2: Karalardaki bu değişim gelecekte iklimi, canlı türlerini ve insan yaşamını nasıl etkileyebilir? Açıklayınız.
Cevap: Kıtaların hareketi iklim kuşaklarını değiştirir. Bu değişim bazı canlı türlerinin yok olmasına, bazılarının yeni ortamlara uyum sağlamasına yol açar. İnsan yaşamında ise göçler, yeni tarım alanlarının ortaya çıkması ve yerleşim bölgelerinin değişmesi gibi etkiler görülür.