10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 150 Cevapları
2. Tema Ölçme ve Değerlendirme Soruları ve Cevapları
1-3. soruları aşağıdaki metinden faydalanarak cevaplayınız.
1) Divan şiirinde kullanılan mazmunların günümüz şiirini etkilediği söylenebilir mi? Gerekçeleriyle açıklayınız.
Evet, divan şiirindeki mazmunların günümüz şiirini etkilediği söylenebilir. Çünkü günümüz şairleri de tıpkı divan şairleri gibi mecazlar, semboller ve çağrışımlar yoluyla derin bir anlam dünyası kurar. Böylece az sözle çok şey anlatma geleneği modern şiirde de sürdürülmekte, şiir dili zenginleşmektedir.
2) Divan şiirindeki mazmun kullanımıyla çağdaş şiirde kullanılan sembol ve metaforların şiirdeki işlevini karşılaştırınız.
Divan şiirinde mazmunlar ortak kültürel değerlerden beslenir ve çoğu şair tarafından aynı anlam çerçevesinde kullanılır. Bu nedenle anlam, gelenek tarafından belirlenmiş bir ortaklık taşır.
Çağdaş şiirde ise kullanılan sembol ve metaforlar şairin bireysel duygu ve düşüncelerine göre şekillenir. Ortak olmayan, özgün imgelerle kişisel bir imge dünyası oluşturulur.
Yani divan şiiri kolektif, çağdaş şiir bireysel imge anlayışına dayanır.
3) Bu metinden hareketle şiir ve şairlerle ilgili aşağıdakilerden hangisine ulaşılabilir?
Cevap: B) Şairler, şiirlerinde az sözle çok şey anlatmak için mazmunlara yer vermiştir.
Metinde mazmunların az sözle çok şey anlatmaya imkân verdiği açıkça vurgulanmıştır.
10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 151 Cevapları
4. Aşağıda bir gazelin beyitleri karışık olarak verilmiştir.
Aşağıda verilen gazel beyitleri karışık hâlde sunulmuştur. Gazel kurallarına uygun şekilde sıralanması istenmektedir.
a) Bu beyitlerle gazel yazma kurallarına uygun bir gazel oluşturmak için … numaralı beyti gazelin ilk beyti yaparım. Çünkü…
Cevap: Gazel yazma kurallarına uygun olarak IV numaralı beyti ilk beyit yaparım.
Çünkü gazelin ilk beyti matladır ve matla beytinde her iki dize birbiriyle kafiyeli olur. IV. beyitte bu uyum açıkça görülmektedir:
Didüm visalüne irmek didi hayal-i muhal
Didüm cemalüni görmek didi mübarek fal
b) Yukarıdaki beyitlerle gazel yazma kurallarına uygun bir gazel oluşturmak için … numaralı beyti gazelin son beyti yaparım. Çünkü…
Cevap: II numaralı beyti gazelin son beyti yaparım.
Çünkü gazelin son beyti maktadır ve maktada şair mahlasını kullanır. II. beyitte şair mahlasını (Şeyhî) kullanarak geleneğe uygun bir kapanış yapmıştır:
Didüm ki Şeyhî’yi ‘ışkun didi ki öldüriser
5. Soru Bu parçada, klasik Türk edebiyatı ile Türk musikisi arasındaki ilişki nasıl ifade edilmiştir?
Cevap: E)
Edebiyat ve müzik arasındaki uyum sanat eserlerine yansımıştır.
Metinde, şairler ile bestekârların iş birliği yaparak değerli eserler ortaya koyduğu belirtilmiştir. Bu ifade sanatlar arası uyumun göstergesidir.
10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 152 Cevapları
6-7. soruları aşağıdaki Mohaç Türküsü metninden ve dinleyeceğiniz/izleyeceğiniz videodan faydalanarak cevaplayınız.
6) Aynı konunun farklı şekillerde ele alınmasının sebepleri neler olabilir? Verilen metin ve videodan örneklerle açıklayınız.
Cevap : Aynı konu, anlatıcının vermek istediği mesaja, kullandığı türe ve hedef kitleye göre farklı şekillerde işlenebilir.
Örneğin metinde yer alan Mohaç Türküsü, Mohaç Zaferi'ni coşkulu ve duygusal bir bakış açısıyla anlatmıştır. Şiirde kahramanlık, vatan sevgisi ve şehadet duyguları ön plandadır.
Belgeselde ise aynı konu tarihî bilgiler, olaylar zinciri ve dönemin atmosferiyle desteklenerek gerçekçi bir anlatımla sunulmuştur. Böylece izleyici hem bilgi edinmiş hem de olayın ciddiyetini gözlemleyebilmiştir.
Bu durum, bir konunun amaç ve anlatım biçimine göre farklılaştırılabileceğini göstermektedir.
7) Dinlediğiniz/izlediğiniz belgesel, şiir türünde ifade edilseydi belgeselde ne gibi değişiklikler olurdu? Gerekçeleriyle söyleyiniz.
Cevap : Belgesel şiir türünde anlatılsaydı, tarihî olaylar bilgi aktarmak yerine duygu uyandırmaya yönelik bir dille verilebilirdi.
Görüntüler yerine imgeler ve semboller, tarihî bilgiler yerine kahramanlık ve zafer duygusu öne çıkardı.
Olaylar kronolojik sıraya göre değil, duygusal ağırlık sırasına göre aktarılırdı. Böylece izleyiciye tarih bilgisinden çok, milli mücadele ruhu, cesaret ve fedakârlık duygusu verilirdi.
10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 153 Cevapları
Aşağıdaki maddeler, metinde savunulan
“Divan şiiri ile halk şiiri birbirinden etkilenmiştir.”
görüşü açısından değerlendirilmiştir:
Yukarıdaki metinden yararlanarak infografikte verilen bilgilerin metinde ileri sürülen düşünceyi destekleyip desteklemediğini kontrol ediniz. Destekliyorsa onaylama işareti (✔) ile işaretleyiniz, desteklemiyorsa bunun gerekçesini ilgili boşluğa yazınız.
1. Nedîm Divânı’nda gazel, kaside, şarkı gibi divan şiiri nazım biçimlerinin yanı sıra iki koşma yer alır.
Destekler.
Gerekçe: Koşma, halk şiirine ait bir türdür. Bir divan şairi olan Nedim’in divanında yer alması, iki geleneğin iç içe geçtiğini gösterir.
2. Milli Kütüphanede yer alan bir cönkte Erzurumlu Emrah’a ait 14 gazel, 26 koşma, 2 musammat şiir bulunur.
Destekler.
Gerekçe: Erzurumlu Emrah halk şairidir ancak gazel yazması ve bunların cönklere girmesi, halk şiiri ile divan şiirinin karşılıklı etkileşimini kanıtlar.
3. Bâkî Divânı’nda yer alan şiirlerin tamamı aruz ölçüsüyle kaleme alınmıştır.
Desteklemez.
Gerekçe: Bâkî yalnızca divan şiiri ölçüsünü kullanmış, halk şiirinin hece ölçüsünden etkilenmemiştir. Dolayısıyla iki gelenek arasında bir yakınlaşma göstermez.
4. Hikemî tarzın öncüsü Nâbî’nin divanında 888 gazel, 29 kasidenin yanı sıra kıta, rubai gibi divan nazım şekilleri bulunur.
Desteklemez.
Gerekçe: Nâbî yalnızca klasik divan şiiri türlerini kullanmış, halk şiiri nazım biçimlerine yer vermemiştir. Bu bilgi etkileşimi göstermemektedir.
5. Elinde sazıyla diyar diyar dolaşan halk âşığı Dertli’nin şiirleri Dîvan-ı Dertli adıyla yayımlanmıştır.
Destekler.
Gerekçe: Halk şairi olmasına rağmen şiirlerini divan düzeniyle kitaplaştırması, halk şiirinin divan geleneğinden etkilendiğini açıkça gösterir.