10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 28-33 Cevapları (MEB Yayınları)
Bu bölümde öğrenciler, koşukların dil ve anlatım özelliklerini, ahenk unsurlarını, bilim dallarıyla ilişkilerini ve metinlerdeki doğa tasvirlerini incelemektedir. Sayfa 28’de koşuğun anlatım özellikleri, 29’da isim ve sıfat tamlamaları, 30’da merhamet, sevgi, vatanseverlik ve özgürlük temalı şiirler, 31’de sav ve sagu örnekleri, 32’de Oğuz Kağan Destanı, 33’te ise Kuyucaklı Yusuf ve Keltepe Ormanlarında Bir Gün metinleri ele alınmıştır.
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 28 Cevapları
1. Soru
a) Koşuğun dil ve anlatım özellikleri tablosu
| Özellikler | ✔ | Açıklama |
|---|---|---|
| Niteleyici kelimelere yer verilmiştir. | ✔ | Doğa tasvirlerinde “rüzgâr, bulut, otlak” gibi niteleyici sözcükler vardır. |
| Mecazlı bir anlatım söz konusudur. | ✘ | Daha çok gerçek anlam tercih edilmiştir. |
| Kelimeler genellikle gerçek anlamlarıyla kullanılmıştır. | ✔ | Doğa olayları doğrudan, yalın bir şekilde anlatılmıştır. |
| Türkçe olmayan kelimelere çokça yer verilmiştir. | ✘ | Metin saf Türkçe kelimelerden oluşmaktadır. |
| Deyim ve atasözleriyle zenginleştirilmiştir. | ✔ | Halk kültürünün izleri deyimlerle desteklenmiştir. |
| Ezgili, ahenkli bir dil kullanılmıştır. | ✔ | Hece ölçüsü, uyak ve tekrarlar güçlü bir ahenk oluşturmuştur. |
| Sembol ve çağrışımlarla zenginleştirilmiştir. | ✔ | Doğa unsurları sembolik anlam taşımaktadır. |
| Zıtlıklar üzerine kurulu bir anlatım vardır. | ✘ | Daha çok tasvir ve benzetmeler ön plandadır. |
| Az sözle çok anlam ifade etmek amaçlanmıştır. | ✔ | Kısa dizelerde yoğun anlam yüklenmiştir. |
| Benzetmeye dayalı edebi sanatlar yoğun şekilde kullanılmıştır. | ✔ | Özellikle hayvan ve doğa benzetmeleri dikkat çekmektedir. |
| Sade bir dil kullanılmıştır. | ✔ | Yalın, anlaşılır ve halkın anlayacağı bir Türkçe vardır. |
b) Ezgi ve ahengin katkısı
Cevap: Koşukta ahenk ve ezgi, dili daha etkili ve akılda kalıcı hale getirmiştir. Ses tekrarları şiire ritim kazandırmış, bu da sözlü gelenekte şiirin hafızada tutulmasını kolaylaştırmıştır.
2. Soru
a) Söyleyicinin üslubu hakkında görüş
Cevap: Söyleyicinin üslubu yalın, samimi ve doğrudandır. Halkın anlayacağı şekilde açık ifadeler tercih edilmiştir.
b) Böyle bir üslubun seçilme sebepleri
Cevap: Göçebe hayat yaşayan Türk topluluklarında şiirin herkes tarafından anlaşılması gerekiyordu. Bu nedenle sade dil tercih edilmiş, böylece şiir hem hafızada kolay yer etmiş hem de kuşaktan kuşağa aktarılabilmiştir.
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 29 Cevapları
1. Soru - Koşuk ve Lisan şiirinden alınan bölümlerden isim, sıfat, isim tamlaması ve sıfat tamlaması örnekleri yazınız.
- İsim: rüzgâr, bulut, dağ, kayık, fikir, söz, yollar
- Sıfat: açık, yeni, mavi, ağır, temiz
- İsim Tamlaması: halkın sözü, kayıklar gibi, Türkçesini almalı
- Sıfat Tamlaması: açık söz, mavi bulutlar, yeni sözler, ağır kayalar
2. Soru - İsim ve sıfatların, bunlarla kurulan tamlamaların metnin içeriğine, dil ve anlatımına katkısı hakkındaki görüşleriniz:
Cevap: Koşuk ve Lisan şiirlerinde kullanılan isimler ve sıfatlar, metinlerin hem dilini hem de anlamını zenginleştirmiştir. İsimler somut kavramları anlatırken, sıfatlar bu kavramlara nitelik katarak betimlemeleri daha güçlü hale getirmiştir. Tamlamalar ise söze derinlik ve akıcılık kazandırmıştır. Böylece şiir, hem ahenkli hem de etkili bir anlatıma ulaşmıştır.
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 30 Cevapları
Birlikte Öğrenelim
Aşağıdaki yönergeleri takip ederek çalışmayı yapınız
1. Grup: Merhamet Teması (özel ve soyut isimlerle)
Yüreklerde merhamet, umutla filizlenir,
Bir yetimin gözünde şefkatle izlenir.
Acı çeken gönüller sevgiyle dizlenir,
İnsanlık merhametle daima yücelir.
2. Grup: Sevgi Teması (niteleme ve belirtme sıfatlarıyla)
Güzel gönüllerde yeşeren temiz sevgi,
Sıcak bakışlarda parlar derin sevgi.
En yüce duygudur, saf ve engin sevgi,
Dünyayı güzelleştiren eşsiz sevgidir.
3. Grup: Vatanseverlik Teması (isim ve sıfat tamlamalarıyla)
Aziz vatan toprağı, şehit kanı ile,
Kutlu bayrak dalgalanır göklerin diliyle.
Güçlü ordularımız özgürlük hevesiyle,
Vatansever yürekler yazar destanıyla.
4. Grup: Özgürlük Teması (topluluk isimleri ve zincirleme isim tamlamalarıyla)
Halkların özgürlüğü umutla yaşanır,
Toplumların hayali birlikle taşınır.
İnsanların dileği zincirlerle aşınır,
Özgürlük türküsü göklerde çınlanır.
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 31 Cevapları
Birlikte Öğrenelim
Aşağıda verilen cümle ve metinlerdeki değerler:
Savlar ve Günümüz Türkçesiyle Değerleri
- Esende ivek yok. (Esenlikte acelecilik yok.) → Sabır ve temkin değeri
- Kuş torka men üçün inür. (Kuş tuzağa yem için takılır.) → Dikkatli olma, tedbir değeri
- Üme kelse kut kelir. (Konuk gelse uğur gelir.) → Misafirperverlik değeri
- Erdem başı til. (Erdem başı dil.) → Doğru sözlülük, dilin önemi
- Etli tırnak adrılmaz. (Et ile tırnak ayrılmaz.) → Birlik ve dayanışma değeri
- Kurug yağaç egilmez. (Kuru ağaç eğilmez.) → Azim, kararlılık değeri
- Tay atasa at tınur. (Tay, at olunca at dinlenir; oğul, er olunca baba dinlenir.) → Aile, kuşaklar arası saygı değeri
- Keneşlig bilig üdürşür. (Danışan akıl gelişir.) → Bilgelik, istişare değeri
Sagu ve Günümüz Türkçesiyle Değerleri
- Erdi aġın taturğan... (Yemeğini tattıran idi.) → Cömertlik değeri
- Boynın tutup kadrıgan... (Boyunun tutup kanırtan idi.) → Yiğitlik ve güç değeri
- Basıt ölüm agturu. (Ölüm bastı, devirdi.) → Ölüm gerçeği, fanilik değeri
- Savaş ateşini söndürgen... (Savaş ateşini söndüren idi.) → Barış ve adalet değeri
- İşler üzüp keñeşen... (İşleri bitiren, danışan idi.) → Bilgelik değeri
- Ağır işlere girgen... (Ağır işlere giren idi.) → Çalışkanlık ve sorumluluk değeri
- Erleri hasrette kodu. (Erlere hasret bıraktı.) → Toplumsal birlik ve özlem değeri
Savlar öğüt ve ahlaki değerleri yansıtırken, Sagular ise ölüm, yiğitlik, barış, bilgelik ve toplumsal dayanışma gibi temaları işler. Böylece her iki tür de Türk kültüründe erdemli yaşamı, akıl ve birlik anlayışını ön plana çıkarır.
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 32 Cevapları
Metin: Oğuz Kağan Destanı
Destanda Oğuz Kağan’ın adaletli, cesur ve bilge bir lider oluşu anlatılır. Rüyalar ve semboller üzerinden Türk toplumunun birlik, düzen, kutsal değerlere bağlılık ve Tanrı’ya güven inancı vurgulanır.
Etkinlik Cevapları
Metinden çıkarılabilecek değerler:
- Birlik ve beraberlik
- Adalet ve düzen
- Cesaret ve kahramanlık
- Kut anlayışı (Tanrı’nın desteği)
- Sadakat ve vatan sevgisi
Bu değerlerin toplumsal yaşamdaki etkileri:
- Birlik ve beraberlik, toplumun ayakta kalmasını sağlar.
- Adalet, insanların güven içinde yaşamasına katkı sunar.
- Cesaret, milletin dış tehditlere karşı direnç göstermesine imkân tanır.
- Tanrı’ya bağlılık, toplumun manevi gücünü artırır.
Değerlerin günümüzde yaşatılışı:
- Milli bayramlarda birlik ve dayanışma gösterilir.
- Toplumda adalet mekanizması bireyler arası güveni güçlendirir.
- Vatan sevgisi ve kahramanlık, askerlik ve milli mücadele ruhuyla sürdürülür.
- Manevi değerler, toplumun kültürel kimliğini korur.
Birey ve toplum için anlamı:
- Birey için: Sadakat, cesaret ve inanç, kişiye güçlü bir kimlik kazandırır.
- Toplum için: Düzen, güvenlik ve dayanışma sayesinde toplumun devamlılığı sağlanır.
10. Sınıf Edebiyat Sayfa 33 Cevapları
Kuyucaklı Yusuf Metni
1. a) Tahlil ettiğiniz koşuk ile Kuyucaklı Yusuf adlı metinden alınan parçanın ilişkili olduğu bilim dalı/dalları nelerdir?
Cevap: Bu metin coğrafya ve doğa bilimleri ile ilişkilidir. Çünkü metinde kasabanın konumu, çevresindeki dereler, tepeler ve bitki örtüsü ayrıntılı biçimde tasvir edilmiştir.
b) Bu bilim dalı/dalları metinlerde nasıl ele alınmıştır?
Cevap: Coğrafya, mekânın doğal özelliklerini aktarmada; doğa bilimleri ise bitkilerin ve ağaçların betimlenmesinde kullanılmıştır. Yazar, okuyucunun mekânı zihninde canlandırabilmesi için gözlem ve ayrıntılı tasvirlerden yararlanmıştır.
Keltepe Ormanlarında Bir Gün Metni
1. a) Tahlil ettiğiniz koşuk ile Keltepe Ormanlarında Bir Gün adlı metinden alınan parçanın ilişkili olduğu bilim dalı/dalları nelerdir?
Cevap: Bu metin coğrafya, botanik (bitki bilimi) ve çevre bilimi ile ilişkilidir. Orman yapısı, bitki türleri, dağların görünümü ve doğal yaşam üzerine gözlemler yapılmıştır.
b) Bu bilim dalı/dalları metinlerde nasıl ele alınmıştır?
Cevap: Coğrafya, dağ ve ormanların konumunu anlatmada; botanik, ağaçların ve bitki çeşitlerinin özelliklerini betimlemede kullanılmıştır. Çevre bilimi ise doğanın korunması ve doğal düzenin aktarımı üzerinden yansıtılmıştır.