10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 49
Sıra Sizde – Misafir Taşları
Soru 1: Misafir taşlarını yaptıran kişiler hakkındaki çıkarımlarınız nelerdir?
Cevap: Misafir taşlarını yaptıran kişiler yardımsever, paylaşmayı seven, misafirperver ve toplum için faydalı işler yapan insanlardır.
Soru 2: Siz bu taşlara oturup bir ailenin evinde misafir olsaydınız o aileye karşı hangi duygulan beslerdiniz? Niçin?
Cevap: O aileye karşı minnet, sevgi ve saygı duyardım. Çünkü bana kapılarını açıp yemeklerini, evlerini ve gönüllerini paylaşmış olurlardı.
Sıra Sizde – Âşıklık Geleneği
Soru 1: Sunucunun programa başlama şekli hakkındaki düşüncelerinizi paylaşınız.
Cevap: Sunucu, samimi ve geleneksel bir üslupla programa başlıyor; böylece âşıklık geleneğinin köklülüğünü ve değerini vurguluyor.
Soru 2: “Âşık okunmayan bir hece gibi / Sabahı bekleyen bir gece gibi / Analiz yaptılar sonuç çıkmadı / Âşık bilinmeyen bilmece gibi” dizelerinin sunucu tarafından dile getirilmesinin sebepleri neler olabilir?
Cevap: Bu dizelerle âşığın gizemli, derin ve kolay tanımlanamayan yönü anlatılıyor. Sunucu, âşığın anlaşılması zor ama değerli bir kişiliğe sahip olduğunu izleyiciye aktarmak istemiştir.
Soru 3: Program sunucusu, atışmayı tanımlarken neleri önceliyor? Bunun sebepleri neler olabilir?
Cevap: Sunucu, atışmanın rencide edici bir yarış değil; doğaçlama şiir söyleme sanatı olduğunu önceliyor. Çünkü geleneğin özünün korunması ve izleyicinin doğru anlaması önemlidir.
Soru 4: Âşık atışması sırasında âşıkların hangi özellikleri ön plana çıkmaktadır?
Cevap: Âşıkların doğaçlama söyleme gücü, hazırcevaplıkları, söz sanatlarını kullanma becerileri ve dini–ahlaki değerlere bağlılıkları ön plana çıkmaktadır.
Soru 5a: Âşık atışmasında hangi değerlerin vurgulandığını örneklerle açıklayınız.
Cevap: Atışmalarda vefa, doğruluk, sözünde durma, Allah’a bağlılık gibi değerler vurgulanır. Örneğin, “sözünden dönen savaşına bela getirir” dizesi sözünde durma değerini gösterir.
Soru 5b: Âşık atışmasında seçilen konulara değerlerin yansıtılmasının sebepleri hakkındaki düşüncelerinizi paylaşınız.
Cevap: Değerlerin yansıtılmasının sebebi, âşıklık geleneğinin sadece bir eğlence değil; toplum için öğüt verme ve yol gösterme işlevi taşımasıdır.
10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 50
Karşılaştıralım
Soru 1: Turnalar adlı türküyle aşağıdaki şiiri verilen ölçütlere göre karşılaştırınız.
| Ölçütler | Turnalar | Nerdesin (Ahmet Kutsi Tecer) |
|---|---|---|
| Gelenek | Anonim halk edebiyatı geleneği, sözlü aktarım, türkü formu | Modern edebiyat geleneği, bireysel şiir |
| Söylenme/Yazılma Amacı | Ayrılık, hasret ve kavuşma duygusunu dile getirme | Aşk acısı, özlem ve sevgiliye sesleniş |
| İleti | Turnaların göçüyle sevgiliye haber gönderme, hasretin dile gelişi | Sevgiliye kavuşma arzusu, “Nerdesin?” sorusu |
| Söyleyici | Halkın ortak duygularını dile getiren anonim bir ses | Bireysel bir şairin (âşık) sesi |
| Ahenk Unsurları | Ezgi, redif, kafiye, hece ölçüsü, tekrarlar | Uyak, redif, ritim, bireysel lirizm |
Sıra Sizde
Soru 1: Turnalar adlı türkünün hangi disiplinlerle ilişkilendirilebileceğini türküden örnekler vererek açıklayınız.
Cevap: Turnalar türküsü coğrafyayla (kış, pınar, yol), biyolojiyle (turna kuşu, yaralı kanat), dinle (“Mevlâ” sözcüğü), halkbilimle (anonim türkü, sözlü gelenek) ve edebiyatla (şiirsel söyleyiş, benzetmeler) ilişkilidir.
Soru 2: Turnalar türküsünde işlenen konu hangi sanat dallarıyla ele alınabilir? Yazınız.
Cevap: Türkünün konusu; müzik (ezgiyle icra), resim (turnaların gökyüzündeki görünümü), tiyatro ve dans (ayrılık, haber götürme sahneleri), edebiyat (şiir, hikâye) ve sinema (hasret ve kavuşma temalı sahneler) gibi sanat dallarıyla ele alınabilir.