10. Sınıf Fizik Ders Kitabı Cevapları – Sayfa 131
2.1. Deney: İş, Enerji ve Güç Arasındaki İlişki – Soru & Cevap
1) Öğretmeninizin rehberliğinde gruplar oluşturunuz.
Cevap: 3–4 kişilik bir grup kurulur; görev dağılımı (çekme-ölçme, kronometre, kayıt) şeklinde yapılır.
2) Şekil 1’deki gibi ipi 0,5 kg’lık kütleye bağlayıp diğer uca dinamometreyi takınız.
Cevap: İp kütleye sağlam düğümle bağlanır, öteki uca dinamometre takılır; bağlantılar gevşek olmayacak şekilde kontrol edilir.
3) Kütleyi masada ip yatay kalacak biçimde dinamometreyle 1 m çekiniz.
Cevap: İp masa yüzeyine paralel tutulur ve kütle 1 m düzgün çekilir.
4) Geçen süreyi ve dinamometre değerini Tablo 1’e yazınız. Aynı işlemi 1 kg için tekrarlayınız.
Cevap (Tablo 1 – örnek ölçümler):
| Ölçümler | 0,5 kg – F (N) | Süre (s) | 1 kg – F (N) | Süre (s) |
|---|---|---|---|---|
| 1. Ölçüm | 5 | 6 | 10 | 8 |
| 2. Ölçüm | 5 | 4 | 10 | 6 |
| 3. Ölçüm | 5 | 3 | 10 | 4 |
5) 4. adımdaki işlemi iki arkadaşınız farklı hızlarla tekrarlasın; değerleri tabloya yazınız.
Cevap: Hız arttıkça süre kısalır, dinamometre değeri aynı kalır (sürtünme ihmal). Ölçülen F ve t değerleri yukarıda tabloya işlenmiştir.
6) Destek çubuğunu Şekil 2’deki gibi yerleştirip makarayı asınız.
Cevap: Çubuğun bir ucu masadan dışarı bırakılır ve makara kancasıyla sağlamca asılır.
7) İpi makaranın oluğuna yerleştiriniz; bir uca dinamometre, diğer uca 0,5 kg kütleyi asınız.
Cevap: İp makara kanalından geçirilir; dinamometre ↔ ip ↔ 0,5 kg bağlantısı kurulur, kütle zemin seviyesinde bekletilir.
8) Masa–zemin yüksekliğini ölçünüz.
Cevap (örnek): 80 cm (ölçüm sınıfınızın düzenine göre değişebilir).
9) Dinamometreyi aşağı çekerek kütleyi makara seviyesine yükseltiniz; süreyi ve F’yi kaydediniz (Tablo 2 – 1. ölçüm).
Cevap (örnek): F = 5 N, t = 5 s (ölçtüğünüz değerleri Tablo 2’ye yazınız).
Not: Ölçümleriniz farklı olabilir; mantık olarak yatay çekmede iş = F·x, dikey kaldırmada iş = m·g·h; güç = yapılan iş / süre ilişkileri gözlenir.
10. Sınıf Fizik Ders Kitabı Sayfa 132 Cevapları (MEB Yayınları)
Soru 10: Gruptaki iki arkadaşınızdan 9. basamaktaki işlemi farklı hızlarla tekrarlamasını isteyiniz. Dinamometrenin gösterdiği değerleri ve geçen süreleri Tablo 2’ye yazınız.
Cevap: Farklı hızlarda çekildiğinde kuvvet aynı kalır ama süre değişir.
Soru 11: Aynı işlemleri 1 kg kütleli cisim ile tekrarlayarak Tablo 2’yi doldurunuz.
Cevap:
0,5 kg: F = 5 N; süreler 6 s, 4 s, 2 s
1 kg: F = 10 N; süreler 8 s, 5 s, 3 s
Soru 12: 1 kg’lık kütle için yapılan işi ve cismin kazandığı enerjiyi m·g·h matematiksel modeli ile hesaplayınız ve elde ettiğiniz sonuçları aşağıdaki tabloya yazınız. (g = 10 m/s² alınız.)
Cevap: Yapılan iş = 10 J
Cismin kazandığı enerji = 10 J
Soru 13: İş ve güç kavramları arasındaki ilişkiden yararlanarak güç kavramının matematiksel modelini yazınız.
Cevap: P = W / t (Güç = İş / Zaman)
Soru 14: Cisimlerin kazandığı enerji ile cisimler üzerinde yapılan işler arasındaki ilişkiyi değerlendiriniz.
Cevap: Cisim üzerine yapılan iş kadar enerji kazanır.
Soru 1: Deney sonuçlarından yararlanarak aşağıdaki genellemelerde boş bırakılan yerleri verilen uygun kelimeler ile doldurunuz.
a) Yapılan iş, kuvvet ve yer değiştirme değişmedikçe aynı kalır.
b) Güç, yapılan iş ile doğru, işin yapılma süresi ile ters orantılıdır.
10. Sınıf Fizik Ders Kitabı Sayfa 133 Cevapları (MEB Yayınları)
Soru 2: Bir cisim üzerinde yapılan işlerin aynı fakat yapılma sürelerinin farklı olması neyi ifade eder?
Cevap: Aynı işin farklı sürelerde yapılması, güç kavramlarının farklı olduğunu ifade eder. Süre kısaldıkça yapılan işin hızı artar, bu da daha fazla güç anlamına gelir.
Soru 3: Bahçe düzenleme, inşaat işleri, taşımacılık gibi günlük hayat örnekleri üzerinden iş, enerji ve güç kavramlarına ilişkin çıkarımlarınızı poster hâline getirerek bülten panosunda sergileyiniz.
- Bahçe düzenlemede, bitki dikmek için yapılan kazma ve kaldırma işlemleri birer iş örneğidir.
- İnşaat işlerinde, vinçle yük kaldırmak cisme potansiyel enerji kazandırır.
- Taşımacılıkta, yükü kısa sürede taşımak için güç artırılır.