10. Sınıf Fizik Ders Kitabı MEB Yayınları Sayfa 143 Soruları ve Cevapları
Konuya Başlarken
Soru: Evlerde kullanılan elektrikli ev aletleri, elektrik enerjisini hangi farklı enerji biçimlerine dönüştürebilir?
Cevap: Elektrikli ev aletleri elektrik enerjisini;
- Isı enerjisine (örn: ütü, fırın)
- Mekanik enerjiye (örn: elektrikli süpürge, çamaşır makinesi)
- Işık enerjisine (örn: ampul, televizyon ekranı)
- Ses enerjisine (örn: hoparlör)
- Isı farkı oluşturmaya (örn: buzdolabı)
dönüştürür.
2.3. Etkinlik – Enerji Biçimleri
Soru 1: Etkinlikte asıl ve uzman gruplar olmak üzere farklı zamanlarda grup kurma süreci gerçekleşecektir. Öncelikle öğretmeninizin rehberliğinde en az yedişer kişilik “asıl gruplar” oluşturunuz.
Cevap: Öğretmenimizin yönlendirmesiyle en az yedi kişiden oluşan asıl gruplarımızı oluşturduk.
Soru 2: Etkinlik öncesinde enerji biçimleri hakkında yapmış olduğunuz araştırma sonuçlarını grup olarak saygı çerçevesinde tartışınız. Tartışma sonucunda enerji biçimlerinin özellikleri ile ilgili ulaştığınız sonuçları aşağıdaki alana kısaca yazınız.
Aşağıdaki alt sorular sorunun devamı niteliğindedir, bu yüzden her enerji türünün açıklaması yapılır:
Mekanik Enerji: Cisimlerin hareketi veya konum değiştirmesi sonucu ortaya çıkan enerjidir.
Kimyasal Enerji: Maddelerin yapısında bağlarda depolanan enerji türüdür. Besinlerde ve pillerde bulunur.
Nükleer Enerji: Atom çekirdeğindeki tepkimeler sonucu açığa çıkar (fisyon-füzyon).
Isı Enerjisi: Sıcaklık farkından dolayı maddeler arasında aktarılabilen enerji türüdür.
Işık Enerjisi: Kaynaktan elektromanyetik dalgalar hâlinde yayılır ve görmemizi sağlar.
Ses Enerjisi: Cisimlerin titreşimi sonucu oluşur ve maddesel ortamda yayılır.
Elektrik Enerjisi: Elektronların hareketiyle oluşur, kolay taşınabilir ve birçok enerji türüne dönüşebilir.
10. Sınıf Fizik Ders Kitabı MEB Yayınları Sayfa 144 Soruları ve Cevapları
3. Soru: Asıl grubunuz içinde her biriniz öğretmeninizin rehberliğinde uzmanlaşmak istediğiniz farklı bir enerji biçimini seçiniz. Aynı enerji biçimini seçen diğer öğrenciler ile bir araya gelerek “uzman gruplarını” oluşturunuz.
Cevap: Her öğrenci kendisine ait bir enerji türünü seçmiş ve bu doğrultuda benzer enerji türünü seçenlerle birlikte uzman grupları oluşturmuştur.
4. Soru: Seçtiğiniz enerji biçimini, bu enerji biçiminin nasıl oluştuğunu ve günlük hayatta nerelerde görüldüğünü uzman grubunuzla müzakere ediniz. Bu enerji biçiminin diğer enerji biçimleri ile benzerlik ve farklılıklarını sebepleri ile tabloya yazınız.
Örnek Cevap – Seçilen Enerji Türü: Isı Enerjisi
| Benzerlikler | Farklılıklar |
|---|---|
| • Bütün enerji türleri birbiri arasında dönüşebilir. | • Cisimlerin sıcaklığı ile ilgilidir, hareketle değil. |
| • İş yapabilme yeteneği sağlar. | • Maddeler arasındaki sıcaklık farkıyla aktarılır. |
5. Soru Aşağıdaki tablo doldurulmuştur:
| Enerji Biçimi | Enerji Biçiminin Özelliği | Benzer Olduğu Enerji Biçimi | Farklı Olduğu Enerji Biçimi |
|---|---|---|---|
| Mekanik Enerji | Cismin hareketi ile ilgilidir. | Ses | Işık |
| Kimyasal Enerji | Bağ enerjisinin açığa çıkmasıdır. | Nükleer enerji | Ses |
| Nükleer Enerji | Atom çekirdeğinin tepkimesiyle oluşur. | Kimyasal enerji | Isı |
| Isı Enerjisi | Maddenin iç enerjisidir. | Kimyasal enerji | Mekanik enerji |
| Işık Enerjisi | Kaynaktan yayılan elektromanyetik dalgalardır. | Ses | Elektrik enerjisi |
| Ses Enerjisi | Titreşim ile ortamda yayılır. | Elektrik enerjisi | Kimyasal enerji |
| Elektrik Enerjisi | Yüklerin hareketiyle oluşur. | Isı | Kimyasal enerji |
Değerlendirme Bölümü
1-a Soru: Yukarıdaki örnek olayda hangi enerji biçimlerinden bahsedilmektedir?
Cevap: Işık enerjisi ve ses enerjisi.
1-b Sorusu
Soru: Melih ile Ahmet’in yıldırımı aynı anda görüp yıldırımın sesini farklı zamanlarda duymalarının sebebi nedir?
Cevap: Işık, ses dalgalarına göre çok daha hızlı yayıldığı için Melih ve Ahmet yıldırımı aynı anda görür ancak ses daha geç ulaştığı için duyma zamanları farklı olur.
10. Sınıf Fizik Ders Kitabı MEB Yayınları Sayfa 145 Soruları ve Cevapları
2. Soru: Vantilatör, bulunduğu ortamdaki havayı hareket ettirmek için kullanılan ve elektrik enerjisi ile çalışan bir cihazdır.
Buna göre:
a) Vantilatörün çalışma sürecindeki enerji dönüşümlerini sırasıyla yazınız.
Cevap: Elektrik enerjisi → Mekanik enerji (pervanelerin dönmesi)
Ayrıca dönüşüm esnasında küçük miktarda:
➡️ Ses enerjisi → (Titreşim nedeniyle)
➡️ Isı enerjisi → (Sürtünme ve motor çalışması nedeniyle)
de açığa çıkar.
b) Vantilatörün uzun süre çalışması sonucu oluşan enerji kaybı hangi enerji biçimlerine dönüşür?
- Isı enerjisine
- Ses enerjisine
Motor sürtünmesi ve titreşimler bu kaybın temel nedenidir.
c) Vantilatörün çalışmasındaki enerji biçimlerinin benzerlik ve farklılıklarını kısaca yazınız.
Benzerlikleri:
- Her iki enerji türü de iş yapma yeteneği sağlar.
- Birbirlerine dönüşebilirler.
Farklılıkları:
- Elektrik enerjisi yüklerin hareketiyle oluşur; iletkenler üzerinden taşınır.
- Mekanik enerji cisimlerin hareketi ve konumuyla ilişkilidir; dönme veya yer değiştirme içerir.