10. Sınıf Kimya Ders Kitabı Cevapları (MEB Yayınları 2025-2026)
Sayfa 22 – Etkinlik: Kimyasal Değişim
Soru: Aşağıdaki görsellerde bazı kimyasal değişim örnekleri verilmiştir. Verilen her bir örnek için kimyasal değişimin kanıtını tabloya yazarak açıklayınız.
| Kimyasal değişim | Kimyasal değişimin kanıtı |
|---|---|
| Açıkta bırakılan yiyeceklerin zamanla çürümesi | Yeni maddeler (küf, bakteri etkisiyle organik asitler) oluşur, koku ve renk değişir. |
| Efervesan tabletin suda çözünmesi | Gaz çıkışı ve köpürme gözlenir, yeni maddeler oluşur. |
| Odunun yanması | Isı ve ışık açığa çıkar, kül ve gaz oluşur. |
| Pamukkale travertenlerinin oluşumu | Çökelti oluşumu ve yeni katı maddenin meydana gelmesi. |
| Pasta üzerindeki maytabın yanması | Işık, ısı ve gaz çıkışı olur, renkli alev gözlenir. |
| Yaprağın sararması | Pigmentlerin değişmesiyle renk değişimi gerçekleşir, yeni bileşikler oluşur. |
Sayfa 23 – Deney: Kimyasal Değişim
Deney 1: Dereceli silindire 50 mL H₂O koyulur, üzerine birkaç damla iyot çözeltisi eklenir.
Gözlem: Renk değişimi görülür.
Deney 2: Deney tüpüne 50 mL CH₃COOH konur, üzerine NaHCO₃ eklenir.
Gözlem: Gaz çıkışı ve köpürme görülür.
Deney 3: Beherde Pb(NO₃)₂ çözeltisi ile KI çözeltisi karıştırılır.
Gözlem: Sarı renkli PbI₂ çökelti oluşur.
| Gözlenen Sonucu | 1. Deney | 2. Deney | 3. Deney |
|---|---|---|---|
| Gaz çıkışı | – | ✔ | – |
| Renk değişimi | ✔ | – | – |
| Çökelti oluşumu | – | – | ✔ |
Tartışma Soruları:
1- Kimyasal değişimlerde gözlemlenen değişimler var mıdır?
Cevap: Evet. Renk değişimi, gaz çıkışı, ısı-ışık oluşumu ve çökelti meydana gelmesi kimyasal değişimin gözlenebilir kanıtlarıdır.
2- Bir gözlemci, iki maddeyi karıştırdığında kimyasal değişim olup olmadığını nasıl anlar?
Cevap: Yeni bir madde oluştuysa, gaz çıkışı, çökelti, ısı-ışık açığa çıkması veya renk değişimi gözlendiyse kimyasal tepkime gerçekleşmiştir.
3- Kimyasal değişimde tanecikler arasında nasıl bir etkileşim olur?
Cevap: Atomlar arasındaki bağlar kırılır, farklı atomlar arasında yeni bağlar kurulur. Böylece yeni moleküller oluşur.
Sayfa 24 – Deney Sonuçlarının Denklemle Gösterimi
1. Deney: H₂O₂ (suda) → H₂O (sıvı) + O₂ (gaz)
- Tanecik modeli: Moleküller parçalanır, yeni moleküller oluşur.
- Açıklama: H₂O₂ ayrışarak su ve oksijen gazı oluşturur.
2. Deney: CH₃COOH (suda) + NaHCO₃ (katı) → CH₃COONa (suda) + H₂O (sıvı) + CO₂ (gaz)
- Tanecik modeli: Gaz çıkışı olur, atomlar yeniden düzenlenir.
- Açıklama: Asit-baz tepkimesi sonucu karbon dioksit gazı açığa çıkar.
3. Deney: Pb(NO₃)₂ (suda) + 2KI (suda) → PbI₂ (katı) + 2KNO₃ (suda)
- Tanecik modeli: Çökelti meydana gelir.
- Açıklama: İyonlar yer değiştirerek sarı renkli kurşun (II) iyodür oluşur.
Değerlendirme Soruları
1. Kimyasal değişimin gözlemlendiğini gösteren başka kanıtlar olabilir mi?
Cevap: Evet. Koku değişimi, ışık saçılması ve enerji açığa çıkması da kanıt olabilir.
2. Bir gözlemci maddeleri karıştırdığında kimyasal değişimi nasıl belirler?
Cevap: Tepkimeden sonra maddenin özellikleri farklıysa ve yeni bir madde oluşmuşsa bu kimyasal değişimdir.
3. Kimyasal değişim sırasında atomların yapısı değişir mi?
Cevap: Atomların yapısı değişmez, sadece bağlar kırılır ve yeni bağlar oluşur.