10. Sınıf Kimya Ders Kitabı Sayfa 62-63 Cevapları (MEB Yayınları)
Etkinlik: Uzay İstasyonunda Neler Oluyor?
Etkinlik Bilgileri:
Adı: Uzay İstasyonunda Neler Oluyor?
Amacı: Kimyasal tepkime denklemlerini denkleştirebilme
Süresi: 40 dakika
Malzemeler: Farklı renklerde oyun hamuru, kürdan veya kulak çöpü (hazır model setleri de kullanılabilir)
1. Soru: CO₂ + H₂ → CH₄ + H₂O tepkimesinde tepkenler ve ürünlerin atom türleri ve sayılarını belirleyiniz.
Tepken ve ürünler arasındaki ilişkiyi belirlerken aşağıdaki soruları dikkate alınız:
a) Her bir rengi temsil eden atomdan tepkenlerde ve ürünlerde kaç tane vardır?
b) Tepkenler ve ürünlerden elde ettiğiniz değerler birbiri ile tutarlı mı?
c) Elde ettiğiniz veriler kütlenin korunumu kanunu ile çelişir mi?
Cevap:
a) Tepkenler: C = 1, O = 2 (CO₂’den), H = 2 (H₂’den)
Ürünler: C = 1 (CH₄’ten), O = 1 (H₂O’dan), H = 6 (CH₄’ten 4 + H₂O’dan 2)
b) Tepkenler ve ürünler arasında H ve O atom sayıları eşit değildir, bu nedenle tutarsızdır.
c) Kütlenin korunumu kanunu çiğnenmiştir, çünkü toplam atom sayıları eşit değildir. Denklem denkleştirilmelidir.
Denkleştirilmiş hâli: CO₂ + 4H₂ → CH₄ + 2H₂O
2. Soru: Tepkenlerin ve ürünlerin atom sayılarını eşitlemek için neler yapılabilir?
- Öncelikle karbon (C) atomu eşitlenir.
- Daha sonra oksijen (O) atomu eşitlenir.
- En son olarak hidrojen (H) atomu eşitlenir.
Bu sırayla ilerlemek denklemi kolay ve kısa sürede tamamlamayı sağlar.
3. Soru: Oksijenin atom sayısını eşitlemek için H₂O molekülündeki oksijen atomunun altına 2 yazılarak H₂O₂ oluşturulabilir mi?
Cevap: Hayır. Alt indis (₂ gibi) değiştirilemez, çünkü bu yeni bir bileşik anlamına gelir.
Oksijeni eşitlemek için yalnızca katsayı eklenir. Örneğin, 2H₂O yazmak doğru yöntemdir.
4. Soru: Önceden hazırlamış olduğunuz top-çubuk modellerini kullanarak tepkimeyi denkleştiriniz.
Gerekli durumlarda molekülleri yeniden yaparak molekül sayısını artırınız.
Bu sırada grup içinde fikir birliği sağlayarak denkleştirme yapınız.
Cevap: Denkleştirilen tepki: CO₂ + 4H₂ → CH₄ + 2H₂O
Kontrol:
- Karbon (C): 1 = 1
- Oksijen (O): 2 = 2
- Hidrojen (H): 8 = 8
Top-çubuk modellerinde 1 CO₂, 4 H₂, 1 CH₄ ve 2 H₂O kurarak doğru denklemi gösterebilirsiniz.
5. Soru: Denkleştirme için belirlediğiniz yollardan en pratik olanına grupça karar veriniz.
Her arkadaşınızın fikrini değerlendirerek ortak karar verdiğiniz işlem basamaklarını yazınız.
Cevap:
- C atomunu kontrol et (zaten 1–1).
- O atomlarını eşitlemek için 2H₂O yaz.
- H atomlarını eşitlemek için 4H₂ yaz.
- Denklem kontrolü yap: C = 1, O = 2, H = 8.
Sonuç: CO₂ + 4H₂ → CH₄ + 2H₂O
6. Soru: Sınıf içindeki diğer grupların denkleştirme basamakları ile kendi adımlarınızı karşılaştırınız.
En pratik çözüme sınıfça karar veriniz.
Cevap: Sınıfın çoğunluğu için en kısa yol, önce C, sonra O, en son H elementini eşitlemektir.
Bu yöntem her zaman en kolay ve hatasız sonuç verir.
Değerlendirme Bölümü
1. Soru: Denkleştirmenin daha az basamaklı olması için atom sayılarının denkleştirme sırası nasıl olmalıdır?
Cevap: En fazla atom içeren elementten başlanır. Genellikle karbon (C) ile başlanır, ardından oksijen (O) ve hidrojen (H) sırasıyla denkleştirilir.
2. Soru: Denkleştirdiğiniz tepkime üzerinden kimyasal tepkimelerde korunan ve korunmayan özellikler nelerdir?
Korunan Özellikler:
- Atom türü
- Atom sayısı
- Toplam kütle
Korunmayan Özellikler:
- Molekül sayısı
- Fiziksel hâl
- Kimyasal özellik