10. Sınıf Kimya Ders Kitabı Cevapları – Sayfa 82 (MEB Yayınları)
Konu: Gazların Özellikleri – Kontrol Noktası
1. Soru: Görseldeki kabın içerisinde belirli bir sıcaklıkta, eşit mol sayısında Ne ve He gazı vardır. Kaplar arasındaki musluk açılıp yeterli süre bekleniyor. Buna göre:
a) Gazların basınç, hacim, yoğunluk değişkenlerinden hangisi veya hangileri değişir? Nedenini açıklayınız.
Cevap: Musluk açıldığında gazlar her iki kaba homojen şekilde yayılır. Böylece gazların hacimleri artar, çünkü her gaz artık iki bölmeye de dağılmıştır.
Tanecikler daha geniş alana yayıldığı için yoğunluk azalır, aynı zamanda basınç da düşer. Çünkü birim hacimdeki tanecik sayısı azalmıştır.
b) Boş bölmeye hangi gaz ya da gazlar gider? Çizerek açıklayınız.
Cevap: Boş bölmeye hem Ne hem de He gazı gider. Gazlar rastgele ve serbest hareket ettikleri için iki kap arasında tam homojen karışım oluşur. Her iki gaz da eşit olasılıkla her bölmede bulunur.
c) Musluk açılıp yeteri kadar bekletildiğinde her iki bölmedeki gaz basıncını, gaz miktarını ve kapların son durumlarını çizerek kıyaslayınız.
Cevap: Gaz tanecikleri iki kaba eşit şekilde dağılır.
İlk durumda 3L’lik kapta daha fazla gaz varken, son durumda her iki kaptaki basınç eşit hale gelir.
Toplam madde miktarı değişmez, ancak birim hacimdeki tanecik sayısı azalır, dolayısıyla basınç da azalır.
Gazlar tam homojen karışım oluşturur.
2. Soru: Oda şartlarında eşit mol sayısına sahip CO₂, He ve H₂ gazları ile üç ayrı balon doldurulmuştur. Balonların hacimlerine ilişkin düşüncelerinizi yazınız.
Cevap: Gazların mol sayıları eşit ve sıcaklık–basınç koşulları aynı olduğundan balonların hacimleri de eşittir. Çünkü Avogadro Yasası’na göre, aynı sıcaklık ve basınçta eşit mol gazlar eşit hacim kaplar.
3. Soru: Hava ile dolu bir şırınganın ucu Şekil 1’de kapatılmıştır. Piston ileri doğru itilerek Şekil 2’deki hâle getirilmiştir.
a) Bu itme sonucu havayı oluşturan taneciklerin dağılımını Şekil 2 üzerinde çizerek açıklayınız.
Cevap: Piston itildikçe gazın hacmi azalır, tanecikler birbirine yaklaşır ve sıkışır. Tanecikler daha sık çarpışır ve gazın basıncı artar. Ancak taneciklerin büyüklüğü değişmez; sadece aralarındaki mesafe azalır.
b) Piston sonuna kadar ittirilebilir mi? Neden?
Cevap: Hayır, piston sonuna kadar ittirilemez.
Çünkü gaz tanecikleri arasında hâlâ boşluk olsa bile tam sıkıştırma fiziksel olarak mümkün değildir. Hacim azaldıkça basınç çok artar, bu da pistonu daha fazla itmeye engel olur.
Kısa Özet Tablo
| Durum | Hacim | Yoğunluk | Basınç |
|---|---|---|---|
| Musluk açılmadan önce | Sabit | Yüksek | Yüksek |
| Musluk açıldıktan sonra | Artar | Azalır | Azalır |
| Denge durumu | Eşit | Eşit | Eşit |