10. Sınıf Tarih Ders Kitabı Sayfa 100-102 Cevapları
1. Ölçme ve Değerlendirme Soruları
1. Türk tarihinin seyrini değiştiren önemli askerî mücadeleleri kronolojik sıraya göre yazınız.
- 1040 Dandanakan Savaşı
- 1048 Pasinler Savaşı
- 1071 Malazgirt Savaşı
- 1176 Miryokefalon Savaşı
- 1187 Hıttin Muharebesi
- 1204 IV. Haçlı Seferi
- 1243 Kösedağ Savaşı
2. 1040–1299 yılları arasında gerçekleşen olaylardan hangileri Türklerin Anadolu’yu yurt edinmesini kolaylaştırmıştır?
I. Selçukluların Anadolu akınları
II. Haçlı Seferleri
III. Miryokefalon Savaşı
Cevap: D) I ve III
3. Malazgirt ve Miryokefalon zaferlerinin benzerlik ve farklılıklarını yazınız.
Benzerlikler:
- Her iki zafer Bizans’ın Anadolu’daki gücünü kırmıştır.
- Türklerin Anadolu’da kalıcı olmasına zemin hazırlamıştır.
- Avrupa devletleri, Türk varlığını kabul etmek zorunda kalmıştır.
Farklılıklar:
- Malazgirt Zaferi (1071) Anadolu’nun kapılarını Türklere açmıştır.
- Miryokefalon Zaferi (1176) Bizans’ın Anadolu üzerindeki umutlarını tamamen bitirmiştir.
4. Coğrafi ve sosyokültürel koşulların Karahanlı, Gazneli, Büyük Selçuklu ve Türkiye Selçuklu devletlerindeki askerî ve idarî teşkilata etkilerini açıklayınız.
Cevap: Bu devletlerin bulunduğu coğrafya ve kültürel etkileşimler askerî ve idarî yapının gelişmesini sağlamıştır.
Türkistan bozkırlarında göçebe gelenekler sürerken, şehirleşmenin yoğun olduğu bölgelerde divan, saray ve ikta sistemi gelişmiştir.
Ticaret yolları ve farklı kültürlerle temas bu teşkilatların güçlenmesini hızlandırmıştır.
5. Türkistan’dan Türkiye’ye uzanan süreçte Türk devlet ve ordu teşkilatlarında meydana gelen değişim ve sürekliliği örneklerle açıklayınız.
Cevap: İslamiyet’ten sonra veraset sistemi ve kut inancı devam etmiştir.
Hükümdarlar “Allah’ın yeryüzündeki gölgesi” kabul edilmiştir.
Devlet alametleri arasına tuğra, çetr, hutbe, taç ve sancak eklenmiştir.
Bu unsurlar korunduğu için Türk devletlerinde süreklilik sağlanmıştır.
6. Türkistan’dan Türkiye’ye uzanan süreçte Türk devlet ve ordu teşkilatlarıyla ilgili doğru olanları işaretleyiniz.
A) Türk-İslam devletlerinde hükümdarlar hakan, keykavus gibi unvanlar kullanmıştır.
C) Türk-İslam devletlerinde ordu sistemine bağlı gulam askerleri bulunmaktaydı.
D) Türk-İslam devletlerinde hükümdarlar adına hutbe okutulmuştur.
F) Türk Müslüman olduktan sonra orduda ok ve yay gibi temel silahlar kullanılmıştır.
10. Sınıf Tarih Ders Kitabı Sayfa 103–107 Cevapları
7. Verilen kaynaklardan hareketle bir tarih araştırması yapacak olsaydınız bu çalışmanızın konu başlığını ne seçerdiniz? Neden?
Cevap: “Selçuklu Döneminde Sosyoekonomik Hayat ve Yerleşme” konusunu seçerdim.
Çünkü kaynaklarda yer alan halılar, paralar, camiler, kadın-erkek tasvirleri ve şehir planları, Selçuklu toplumunun ekonomik yapısı, sanat anlayışı, yerleşim düzeni ve kültürel yaşamı hakkında bilgi vermektedir.
8. Seçtiğiniz konu başlığından hareketle Türklerin sosyoekonomik faaliyetleri ve yerleşme anlayışlarıyla ilgili 5N1K soruları yazınız.
Ne? Selçuklular döneminde aile yapısı, sanat ve ekonomi faaliyetleri.
Nerede? Anadolu şehirlerinde, kasabalarda ve Selçuklu ülkesinde.
Ne zaman? 11–13. yüzyıllar arasında.
Kim? Türk aileleri, sanatçılar, tüccarlar ve yöneticiler.
Nasıl? Tarım, ticaret, el sanatları ve mimari faaliyetlerle.
Neden? Halkın ihtiyaçlarını karşılamak ve güçlü bir toplum düzeni oluşturmak için.
9. Verilen kaynakların hangi konularla ilgili olduğunu aşağıdaki tabloya işaretleyiniz.
| Kaynak | Sosyal | Ekonomik | Siyasi |
|---|---|---|---|
| A | ✅ | ||
| B | ✅ | ||
| C | ✅ | ||
| Ç | ✅ | ||
| D | ✅ | ||
| E | ✅ | ||
| F | ✅ | ||
| G | ✅ |
10. Kaynak A’da Türk ailelerinin günlük yaşamdaki iş bölümü ve sosyoekonomik faaliyetlerinden söz edilmektedir. Bu bilgiler hangi diğer kaynaklarla doğrulanabilir?
Cevap: Kaynak A’daki bilgiler;
- Kaynak B (günlük yaşam ve aile ilişkileri),
- Kaynak Ç (halı dokumacılığı ve el sanatları),
- Kaynak E (para basımı ve ekonomik faaliyetler)
ile doğrulanabilir.
Çünkü bu kaynaklar, Türklerin ekonomik üretim, sanat ve toplumsal yaşam biçimlerini göstermektedir.
11. Türklerin ekonomik faaliyetleri, yerleşim bölgelerini ve şehirleşme anlayışını nasıl etkilemiştir?
Cevap: Türkler tarım ve hayvancılıkla uğraşmış, verimli topraklar ve ticaret yolları üzerinde şehirler kurmuştur.
Bu durum İpek Yolu üzerindeki şehirlerin gelişmesini sağlamıştır.
Kayseri, Sivas, Konya ve Erzurum gibi merkezlerde cami, medrese, kervansaray gibi yapılar inşa edilmiştir.
Bu da hem ekonomiyi hem şehirleşme anlayışını güçlendirmiştir.
12. Öğrencilerin konuşmalarına göre Türk-İslam ve Batı medeniyetlerinin bilim, kültür, eğitim ve sanat anlayışlarındaki benzerlik ve farklılıklar nelerdir?
Benzerlikler:
- Her iki medeniyette de eğitim kurumları (medrese, manastır, üniversite) kurulmuştur.
- Bilim, kültür ve sanat alanlarında eserler verilmiş; insanlığın ortak mirasına katkı sağlanmıştır.
- Dini değerler, kültür ve eğitim hayatında etkili olmuştur.
Farklılıklar:
- Türk-İslam dünyasında bilim, pozitif ve dini ilimlerin birleşimiyle ilerlerken; Batı’da uzun süre kilisenin baskısı egemen olmuştur.
- Türk-İslam medeniyetinde hoşgörü ve insan sevgisi ön plandayken, Batı’da dogmatik düşünce hâkimdir.
- Türkler Anadolu’yu imar ederken, Batı’da manastır ve katedral kültürü gelişmiştir.
13. Öğrencilerin konuşmalarından hareketle aşağıdaki yargılardan hangilerine ulaşılabilir?
A) Mevlana, Yunus Emre, Hacı Bektaş Veli gibi mutasavvıflar Türklerin İslamlaşma sürecinde önemli rol oynamıştır.
B) Türk-İslam medeniyeti, bilim, kültür ve sanat anlayışıyla Orta Çağ Avrupa’sını etkilemiştir.
Ç) Türk-İslam ve Batı medeniyetlerinin dini anlayışları, bilim ve sanat faaliyetlerine yön vermiştir.
D) Orta Çağ Avrupa’sında üniversiteler kurulsa da kilise etkisini sürdürmüştür.
E) Türkler, Anadolu’daki mimari eserleriyle Türkleşme ve İslamlaşma sürecini hızlandırmıştır.
14. Medreselerin coğrafi dağılımından yola çıkarak bu kurumların Anadolu’nun Türkleşme ve İslamlaşma sürecine etkilerini açıklayınız.
Cevap: Medreseler, Anadolu’nun birçok şehrinde kurulmuş ve eğitim merkezleri hâline gelmiştir.
Bu kurumlarda hem dini hem fen bilimleri öğretilmiş, toplumun bilgi düzeyi yükselmiştir.
Medreseler, halkın İslamiyet’i doğru öğrenmesini sağlayarak kültürel birliği ve inanç bütünlüğünü güçlendirmiştir.
Ayrıca bu kurumlar sayesinde bilim, sanat ve düşünce hayatı canlanmış, Anadolu’nun Türkleşme ve İslamlaşma süreci kalıcı hâle gelmiştir.