10. Sınıf Tarih Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları – Sayfa 34
Düşünelim
Soru: Kelime bulutunu inceleyerek soruyu cevaplayınız.
Bulutta verilen kelimelerden Türklerde devlet ve ordu teşkilatıyla doğrudan ilişkili olabileceğini düşündüklerinizi yazınız.
Cevap: Taht, hakan, kağan, sultan, vezir, atabey, beylerbeyi, melik, divan, ikta, hutbe, tuğ, sancak, otağ, cihat, gaza, töre, kut, onlu sistem, hassa kuvvetleri, subaşı, gulam, tıraz, ordu, para.
Keşfedelim
Soru: Bilgi görseli ve tarih şeridinden yararlanarak soruları cevaplayınız.
Cevap: Bu etkinliğin cevabı diğer sayfadadır. (Bkz. sayfa 35)
10. Sınıf Tarih Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları – Sayfa 35
1. Soru: Asya Hun ve Türkiye Selçuklu dönemlerindeki devlet ve ordu teşkilatlarının benzerlik ve farklılıklarını açıklayınız.
Benzerlik:
- Her iki devlette de hükümdar en üstteydi.
- Meclis (Hunlarda Kurultay, Selçuklularda Divan) bulunuyordu.
- Orduda onlu sistem vardı.
- Ok ve yay en önemli silahlardı.
Farklılık:
- Hunlarda hükümdara Kağan, Selçuklularda Sultan denilirdi.
- Hun ordusu süvari ağırlıklı iken, Selçuklularda gulam askerleri ve ikta sistemi ile oluşturulan kuvvetler ön plandaydı.
2. Soru: Asya Hun Devleti Dönemi’ndeki siyasi ve askerî uygulamalar neden sonraki Türk devletlerinde de devam ettirilmiş olabilir? Gerekçeleriyle açıklayınız.
Cevap: Hunların siyasi ve askerî uygulamaları güçlü, disiplinli ve etkiliydi. Bu düzen sayesinde devletin devamlılığı sağlanmış ve Türk kültürü korunmuştur. Başarılı olan bu sistemler, sonraki Türk devletleri için örnek olmuş ve uygulanmaya devam etmiştir.
10. Sınıf Tarih Kitabı Cevapları MEB Yayınları – Sayfa 36 – 38
Sayfa 36
Soru: Türkistan’dan Türkiye’ye uzanan süreçte Türk devletlerinin devlet yapıları ve hâkimiyet anlayışları ile ilgili metin ve kaynaklardan yararlanarak soruyu cevaplayınız.
Cevap: ➡ Bu etkinliğin cevabı bir sonraki sayfada verilmiştir. (Bkz. sayfa 37).
Sayfa 37
Soru: Türklerin İslamiyet’i kabulünden sonra kurulan devletlerin hâkimiyet anlayışında değişim ve süreklilik gösteren unsurları açıklayınız.
- Süreklilik Gösteren Unsurlar: Kut inancı, töreye bağlılık, adalet anlayışı, güçlü orduya verilen önem.
- Değişen Unsurlar: İslamiyet’in kabulüyle birlikte şer’î kurallar devlet yönetiminde uygulanmaya başlandı. Hükümdarlara “sultan” unvanı verildi. Cihan devleti kurma anlayışı, İslam’ın gaza ve cihat anlayışıyla birleşerek yeni bir hâkimiyet anlayışı ortaya çıktı.
Sayfa 38
Soru: Karahanlı ve Gazneli devletlerinin yönetim yapılarıyla ilgili benzerlik ve farklılıkları aşağıdaki tabloya yazınız.
| Devletler | Benzerlikler | Farklılıklar |
|---|---|---|
| Karahanlı Devleti | - Hükümdar en yetkili kişiydi. - Abbasi halifesinden unvan aldılar. - Divan sistemi vardı. - Türk-İslam devlet geleneğini sürdürdüler. - Ordu Türk komutanların elindeydi. | - Hanedan üyeleri yönetimde ortaktı. - Meclis-i Âli en yüksek divandı. - Vezire “Yuğruş” denirdi. - Yönetimde Türk töresi daha etkiliydi. - Şehzadeler taşrada görev yapardı. |
| Gazneli Devleti | - Hükümdar en yetkili kişiydi. - Abbasi halifesinden unvan aldılar. - Divan sistemi vardı. - Türk-İslam devlet geleneğini sürdürdüler. - Ordu Türk komutanların elindeydi. | - Yönetim merkezîyetçiydi. - Divan-ı Vezaret en yüksek divandı. - Başvezire “Hâce-i Buzurg” denirdi. - İran etkisi daha fazlaydı. - Taşra yönetimini valiler üstlenirdi. |