11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları (Ata Yayıncılık 2025-2026) – Sayfa 18-27
Sayfa 18 – Hazırlık
Soru: Aşağıdaki metinden hareketle edebî akımın ne anlama geldiğini açıklayınız.
Cevap: Edebî akım, aynı dönemde yaşayan sanatçıların ortak bir sanat ve estetik anlayışı etrafında birleşerek eserler vermesiyle ortaya çıkar. Çoğunlukla birkaç büyük sanatçıyla başlayan bu hareket, kısa sürede genişler ve çağın ruhunu temsil eden güçlü bir edebiyat anlayışına dönüşür.
Sayfa 24 – Metni Anlama ve Çözümleme
Soru 1: “Edebiyat Akımı” metnindeki “Edebî akımların sahip oldukları dünya görüşü, sanat ve güzellik anlayışı, çoğu zaman başlangıçta yazılı bildiri hâlinde değildir.” ifadesinin anlamı nedir?
Cevap: Bu ifade, edebî akımların ilk ortaya çıktıklarında yazılı bir program ya da bildiriyle açıklanmadığını, zamanla şekillenip kurallara kavuştuğunu anlatır.
Soru 2: Metnin ana düşüncesi ve yardımcı düşünceleri nelerdir?
Ana düşünce: Edebî akımlar, sanatçıların ortak estetik anlayışla oluşturdukları hareketlerdir.
Yardımcı düşünceler:
- Akımlar, sosyal ve kültürel ortamda doğar.
- Kesin başlangıç ve bitişleri yoktur.
- Sanatçılar birden fazla akımdan etkilenebilir.
Soru 3: Metindeki anlatım biçimi ve düşünceyi geliştirme yolları nelerdir?
- Anlatım biçimi: Açıklayıcı ve öğretici.
- Düşünceyi geliştirme yolları: Tanımlama, örnekleme (Romantizm, Realizm), karşılaştırma, neden-sonuç.
- İşlev: Okura konuyu anlaşılır ve somut biçimde aktarmak.
Soru 4: Metnin dil ve anlatım özellikleri nelerdir?
Cevap: Dil sade, açık ve öğreticidir. Anlatım nesnel, bilimsel bir üslup taşır.
Soru 5: Öğretici metinlerde yazar ile anlatıcı arasındaki fark nedir?
Cevap: Öğretici metinlerde yazar, gerçek bir kişidir ve bilgi aktarmayı amaçlar. Kurgusal metinlerdeki gibi hayali bir anlatıcı bulunmaz.
Sayfa 25 – Metni Anlama ve Çözümleme (Devam)
Soru 6: Metinde yazarın bakış açısını belirleyiniz.
Cevap:
Yazar, nesnel ve açıklayıcı bir bakış açısıyla edebî akımları değerlendirmiştir.
Soru 7: “Edebî akımların başlangıç ve bitiş tarihleri üzerinde kesin olarak konuşmak zor; hatta imkânsızdır.” cümlesini doğruluk açısından değerlendiriniz.
Cevap: Bu ifade doğrudur. Çünkü edebî akımlar ani bir şekilde başlamaz veya bitmez; süreç içinde gelişir, başka akımlara zemin hazırlar.
Etkinlik Soru: Edebiyat akımlarının oluşumunda hangi etkenler daha belirleyicidir: toplumsal değişimler mi, bilimsel-teknolojik gelişmeler mi, bireysel özellikler mi?
Cevap: En belirleyici unsur toplumsal değişimlerdir. Çünkü sanatçı toplumun aynasıdır. Ancak bilimsel gelişmeler akımların doğuşunu destekler, bireysel özellikler ise üslup farklılıklarını belirler.
Sayfa 26 – Etkinlikler
2. Etkinlik
Soru: “Edebiyat Akımı” adlı metinde düzeltme işaretinin kullanımı.
-
Düzeltme işareti (^), Arapça-Farsça kökenli kelimelerde uzun ve ince okunuşu göstermek için kullanılır: edebî, imkânsız.
-
Ayrıca eş yazımlı kelimeleri ayırmak için kullanılır: hâl/hâlâ, kar/kâr.
3. Etkinlik
Soru: Aşağıdaki cümlelerde kullanılan noktalama işaretlerinin işlevlerini açıklayınız.
- Noktalı virgül (;) → İçinde virgül olan sıralamaları ayırır.
- Tırnak işareti (“ ”) → Alıntı ve özel vurguları gösterir.
- Kısa çizgi (—) → Ara sözleri ayırır.
- Parantez ( ) → Açıklama verir.
- Eğik çizgi (/) → Yakın kavramları birlikte gösterir.
- Virgül (,) → Sıralama ve ara cümleleri ayırmada kullanılır.
4. Etkinlik
Soru: Günümüz yazım ve noktalama kurallarına uymayan kullanımları bulunuz.
- lâyıkıyla, siyasî, hâdise → Günümüzde layıkıyla, siyasi, hadise şeklinde yazılır.
- “Unutulmamalıdır ki,” → “ki”den sonra virgül konmaz.
- “...için, ... gerekir” → “için”den sonra virgül gereksizdir.
Sayfa 27 – Yazma Çalışmaları
A. Yazma Tür ve Tekniklerini Tanıma
Soru 1: Yazacağınız metnin amacını, hedef kitlesini ve türünü yazınız.
- Amaç: Edebiyatın toplumsal işlevini açıklamak.
- Hedef kitle: Öğrenciler ve edebiyat okurları.
- Tür: Öğretici deneme.
Soru 2: Kullanılacak düşünce, bilgi ve olayları belirleyiniz.
- Düşünce: Edebiyat, toplumu yansıtır ve dönüştürür.
- Bilgi: Tanzimat’tan Cumhuriyet’e toplumsal meselelerin edebiyata yansıması.
- Olay: Şair Evlenmesi’nde görücü usulü eleştirisi, Namık Kemal’de özgürlük, Mehmet Akif’te toplumsal sorunlar.
B. Uygulama – Yazı
Edebiyat ve Toplum
Edebiyat, toplumun estetik hafızasıdır. Toplumda yaşanan her değişim, edebiyata konu olur. Tanzimat’la birlikte “yeni insan” ve “yeni toplum” anlayışı öne çıkmış; Cumhuriyet’le birlikte eğitim, dil ve şehirleşme sorunları işlenmiştir. Eserler, yalnızca dönemi yansıtmaz, topluma yön de verir. Bu nedenle edebiyatı anlamak, bir milletin kültürel ve tarihsel yolculuğunu anlamaktır.
Sözlü İletişim Çalışmaları
Soru: Aşağıdaki kelimelerin doğru telaffuzunu çalışınız: inşa, dâhil, sanatkâr, tenkidi, hadise, mimari, layıkıyla, perspektif, mizaç, klasik.
- inşa → in-şaa
- dâhil → daa-hil
- sanatkâr → sa-nat-kyâr
- tenkidi → ten-ki-dî
- hadise → ha-di-se
- mimari → mi-ma-ri
- layıkıyla → la-yı-kı-yla
- perspektif → per-spek-tif
- mizaç → mi-zaaç
- klasik → kla-sik