11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Ata Yayınları Sayfa 76
Hazırlık Cevapları
Soru 1: İnsanların ölümün verdiği acıyı, öfkeyi, başkaldırıyı, şaşkınlığı, umutsuzluğu, korkuyu ve yakarışı dışarıya yansıtmalarını doğru buluyor musunuz? Düşüncelerinizi sözlü olarak ifade ediniz.
Cevap: İnsanların acılarını dışa vurması doğaldır. Bu, duygularını bastırmak yerine paylaşmalarını ve ruhsal olarak rahatlamalarını sağlar. Acıyı paylaşmak insanın duygusal yükünü hafifletir.
Soru 2: İnsanın çok sevdiği birini kaybetmesi neticesinde aklı ile ruhu birbiriyle neden çatışma yaşar? Düşüncelerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız.
Cevap: Çünkü akıl ölümü bir gerçek olarak kabul eder, ancak ruh sevgiden doğan bağlılık yüzünden bu gerçeği kabullenmekte zorlanır. Bu durum, insanın iç dünyasında büyük bir çelişki ve sarsıntı yaratır.
11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Ata Yayınları Sayfa 78
Metni Anlama ve Çözümleme
Soru 1: “Makber” adlı şiirin temasını söyleyiniz.
Cevap: Şiirin teması ölüm karşısında duyulan acı, isyan, yakarış ve sevilen kişinin kaybının yarattığı derin hüzündür.
Soru 2: Şiirde ahengi sağlayan unsurları (ölçü, kafiye, redif, nakarat; ses, kelime ve kelime grubu tekrarı, ses akışı vb.) belirleyiniz.
Cevap: Şiirde aruz ölçüsü (mef‘ûlü / mefâilün / fe‘ûlün) kullanılmıştır. “Eyvah”, “Yarab”, “kaldı” gibi kelime tekrarları ahengi güçlendirir. Ayrıca ünlemler, nida ve soru cümleleri iç musikiyi artırır.
Soru 3: Şiirin konu bakımından (lirik, epik, pastoral, satirik, didaktik) hangi türde olduğunu açıklayınız.
Cevap: Şiir lirik türdedir. Çünkü içten duygular, hüzün ve sevgiyle harmanlanmış bir ağıt havası hâkimdir.
Soru 4: Şiiri Tanzimat’ın ikinci dönem sanat anlayışına göre değerlendiriniz.
Cevap: Şiir, Tanzimat II. Dönem anlayışına uygundur. Bu dönemde “sanat için sanat” görüşü benimsenmiş, ağır dil, bireysel ve metafizik konular işlenmiştir.
Soru 5: Şiirle ilgili beğeni, tespit ve eleştirilerinizi gerekçelendiriniz.
- Beğeni: Duyguların yoğunluğu ve anlatımdaki içtenlik etkileyicidir.
- Tespit: Şair, ölüm temasını hem felsefî hem duygusal bir bakışla işler.
- Eleştiri: Dil ağırdır, bu da bazı bölümlerin anlamını güçleştirir.
Soru 6: Sevgi; yaşamı anlamlı kılar, kişiyi ayrılık ve yalnızlık duygusundan kurtarır. İnsanın sevdiği birini kaybetmesi onu ruhsal olarak olumsuz etkiler. Bu bağlamda şiirden hareketle şairin ruh hâlini değerlendiriniz.
Cevap: Şairin ruh hâli derin bir yas ve isyan hâlidir. Sevdiğini kaybedince duygularında karamsarlık, sorgulama ve teslimiyet iç içe geçmiştir. Ölümle yüzleşmenin yarattığı içsel çatışmayı dile getirir.
Etkinlik
Soru 1: “Makber” adlı şiirden alınmış yukarıdaki parçada geçen edebî sanatları ve bunların nasıl yapıldığını belirleyiniz.
- İstifham (soru sanatı): “Nerde arayım... Kimden sorayım...”
- Nida (seslenme): “Yarab!” ifadesiyle yakarış yapılmıştır.
- Tekrir (tekrar sanatı): “Nerde, nerde” sözleri duyguyu pekiştirir.
Soru 2: İmge ve edebî sanatların şiirin anlamına katkısını değerlendiriniz.
Cevap: Bu sanatlar şiirdeki duygusal derinliği artırır, çaresizlik ve yakarışı etkili biçimde yansıtır. Şairin acısı, okuyucuda hissedilir bir melankoli ve empati oluşturur.