4. ÜNİTE, 5. BÖLÜM SÜREÇ DEĞERLENDİRME
1. Maddenin gaz hâlinden plazma hâline geçiş için gereken şartlar nelerdir?
Plazma, iyonize olmuş gazlara denir. Yani gaz halden plazma hale geçişe, iyonizasyon denir.
İyonlaşma, gaz moleküllerine yüksek enerji verilerek gerçekleşir. Kararlı haldeki gaz moleküllerine enerji verildiği zaman, molekülün son yörüngesinde bulunan bir elektron, bir üst yörüngeye sıçrar. Artık molekül, iyon haline gelmiştir. Bu elektron eski yörüngesine geri gelirken, ışınım yapar. Bu olaya sintilasyon denir. Bu ışınımlar birleşerek bizim gözümüzle gördüğümüz alev şekline girer.
Bu alevler, oksijen varlığında gerçekleşen yanma reaksiyonlarının bir sonucu şeklinedir. Yani oksijen olmazsa reaksiyon gerçekleşmez, alev görünmez. Yani madde plazma haline geçemez. Tetikleme olmadan da plazma görülmez. Tetikleme için çakmakların manyetosunu veya çakmak taşlarından çıkan kıvılcımları örnek verebiliriz.
Kısaca plazma haline geçiş için;
- Oksijen varlığı
- Tetikleme enerjisi
şarttır.
2. İyonizasyon ve deiyonizasyon nedir? Açıklayınız.
- İyonizasyon, maddenin gaz halden plazma hale geçişidir.
- Deiyonizasyon, maddenin plazma halden gaz hale geçişidir.
3. Plazma hâlin elektrik akımını iletmesinin sebebi nedir? Açıklayınız.
Plazma, iyonize olmuş gazlara denir. Yani gaz halden plazma hale geçişe, iyonizasyon denir.
Plazma, iyonize olmuş gaz kümesine dendiğinden dolayı, iyonlar da elektronları taşımaya son derece istekli olduklarından dolayı maddenin plazma hali elektrik akımını mükemmel derecede iletir.
İyonlaşma, gaz moleküllerine yüksek enerji verilerek gerçekleşir. Kararlı haldeki gaz moleküllerine enerji verildiği zaman, molekülün son yörüngesinde bulunan bir elektron, bir üst yörüngeye sıçrar. Artık molekül, iyon haline gelmiştir. Bu elektron eski yörüngesine geri gelirken, ışınım yapar. Bu olaya sintilasyon denir. Bu ışınımlar birleşerek bizim gözümüzle gördüğümüz alev şekline girer.
Bu alevler, oksijen varlığında gerçekleşen yanma reaksiyonlarının bir sonucu şeklinedir. Yani oksijen olmazsa reaksiyon gerçekleşmez, alev görünmez. Yani madde plazma haline geçemez. Tetikleme olmadan da plazma görülmez. Tetikleme için çakmakların manyetosunu veya çakmak taşlarından çıkan kıvılcımları örnek verebiliriz.
4. Kuzey ışıklarının oluşma sebebi nedir? Açıklayınız.
Plazma, iyonize olmuş gazlara denir. Yani gaz halden plazma hale geçişe, iyonizasyon denir.
Güneş'ten gelen yüklü parçacık dalgaları, yani iyonlar, atmosferimize ulaştığında oksijen varlığında tetiklenirler ve ışıma gerçekleşir. Plazma haline erişen bu iyonlar gözümüze ışık şeklinde görünürler. Kuzey kutbunda görüldüğünden dolayı kuzey ışıkları olarak adlandırılmışlardır.
İyonlaşma, gaz moleküllerine yüksek enerji verilerek gerçekleşir. Kararlı haldeki gaz moleküllerine enerji verildiği zaman, molekülün son yörüngesinde bulunan bir elektron, bir üst yörüngeye sıçrar. Artık molekül, iyon haline gelmiştir. Bu elektron eski yörüngesine geri gelirken, ışınım yapar. Bu olaya sintilasyon denir. Bu ışınımlar birleşerek bizim gözümüzle gördüğümüz alev şekline girer.
Bu alevler, oksijen varlığında gerçekleşen yanma reaksiyonlarının bir sonucu şeklinedir. Yani oksijen olmazsa reaksiyon gerçekleşmez, alev görünmez. Yani madde plazma haline geçemez. Tetikleme olmadan da plazma görülmez. Tetikleme için çakmakların manyetosunu veya çakmak taşlarından çıkan kıvılcımları örnek verebiliriz.
5. Aşağıdaki cümlelerin sonundaki kutucuklara ifade doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız.
(D) a. Gaz hâlindeki bir maddenin iyon hâlini oluşturmasına iyonizasyon denir. // "Gaz hâlindeki bir maddenin iyon hâlini oluşturmasına iyonizasyon denir." önermesi doğru bir önermedir.
(D) b. Güneş plazma hâldedir. // "Güneş plazma hâldedir." önermesi doğru bir önermedir.
(Y) c. Floresan lamba ışık saçarken içindeki madde gaz hâlindedir. // "Floresan lamba ışık saçarken içindeki madde gaz hâlindedir." önermesi yanlış bir önermedir.
(D) ç. Mum alevinin yapısında plazma hâl bulunur. // "Mum alevinin yapısında plazma hâl bulunur." önermesi doğru bir önermedir.
(D) d. Yıldırım olayında havadaki gazlar plazma hâle geçerler. // "Yıldırım olayında havadaki gazlar plazma hâle geçerler." önermesi doğru bir önermedir.
6. Aşağıda verilen cümlelerdeki noktalı yerleri uygun ifadelerle tamamlayınız.
a. Güneş’ten Dünya atmosferine kadar oluşan yüklü tanecikler kuzey ışıkları oluşturur.
b. Maddenin plazma hâlinin belirli bir hacmi yoktur.
c. Plazma elektirik akımını iyi iletir.
ç. Güneş’teki yüksek enerjinin kaynağı hidrojen gazıdır dir.
d. Bir cam küre içindeki asal gaz atomları ile plazma oluşturulabilir.
7. Plazma hâl için;
I. Maddenin en yüksek enerjili hâlidir.
II. Plazma hâlin tamamı negatif yüklüdür.
III. İyonizasyon sonucunda oluşur.
yargılarından hangisi ya da hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
Aşağıda verdiğimiz bilgiler ışığında verilen yargıları incelediğimizde sorudaki yargıların doğruluk değerleri için;
I. Maddenin en yüksek enerjili hâlidir.
Doğrudur. Gazlar yüksek enerji altında iyonlaşırlar ve bu enerjiyi yansıtırlar.
II. Plazma hâlin tamamı negatif yüklüdür.Yanlıştır. Pozitif ve negatif yükler karışık haldedir.
III. İyonizasyon sonucunda oluşur.Doğrudur.
sonuçlarına ulaşırız.Bu durumda cevap I ve III olmalıdır. Bu cevap D seçeneğinde mevcuttur. Dolayısıyla cevabımız D seçeneğidir.
8. Plazma hâlden gaz hâle geçiş için;
I. Pozitif yüklü iyonlar ve elektronlar nötr atomları oluşturur.
II. Enerjisi artar.
III. Işık saçmaya devam eder.
yargılarından hangisi ya da hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
Soruda verilen yargıları inceleyelim;
I. Güneş - Hidrojen gazının iyonizasyonu ile plazma haldedir.
II. Helyum gazı - Asal gazdır. Cam küre içerisinde iyonize edilerek plazma hale geçebilir.
III. Floresan lamba - İçerisindeki gazın iyonize olmasıyla plazma hal görülür.
IV. Kuzey ışıkları - Güneşten gelen iyonların atmosferde yanmasıdır. Plazma haldedir.
Buna göre cevabın E) I, II, III ve IV olması gerekmektedir.
9. I. Güneş
II. Helyum gazı
III. Floresan lamba
IV. Kuzey ışıkları
Yukarıda verilenlerden hangisi ya da hangilerinde maddenin plazma hâli görülür?
A) I ve II B) I, II ve III
C) I, III ve IV D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV
Soruda verilen yargıları inceleyelim;
I. Güneş - Hidrojen gazının iyonizasyonu ile plazma haldedir.
II. Helyum gazı - Asal gazdır. Cam küre içerisinde iyonize edilerek plazma hale geçebilir.
III. Floresan lamba - İçerisindeki gazın iyonize olmasıyla plazma hal görülür.
IV. Kuzey ışıkları - Güneşten gelen iyonların atmosferde yanmasıdır. Plazma haldedir.
Buna göre cevabın E) I, II, III ve IV olması gerekmektedir.
10. Maddenin plazma ve gaz hâli için;
I. Belirli bir hacim ve şekilleri yoktur.
II. Plazmada elektrostatik etkileşimler etkilidir.
III. Her iki hâlde nötr yapıdadır.
yargılarından hangisi ya da hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III