İslam Medenıyetınde Öne Çıkan Eğıtım Kurumları
Mescit-Cami: Hz. Muhammed (s.a.v.) İslam’ın ilk yıllarından itibaren Mekke’de çok zor şartlar olmasına rağmen eğitim öğretim faaliyetlerini yürütmüştür. Her an şiddet ve öldürülme baskısı altında yaşayan Müslümanlar için Erkam’ın (r.a.) evi ilk eğitim ortamı olmuştur. Müslümanların hicret ile baskı ortamından kurtulmaları sonrasında, Hz. Peygamber (s.a.v.) Medine’de ilk icraat olarak bir mescit inşa etmiştir. Mescid-i Nebi (Peygamber Mescidi) adı verilen bu mescide bitişik olarak yapılan ve “suffe” denilen bölümlerde eğitim öğretim faaliyetleri sürdürülmüştür. Suffe, İslam medeniyetinin ilk eğitim kurumudur ve buralarda ikamet eden gençler ilim tahsili ile ilgilenmişlerdir.
Mektep: Mektepler, bugünkü anlamda ilkokul seviyesinde okuma yazma eğitimlerinin verildiği okullardır.
Medrese: Medreseler geçmişte yükseköğretim faaliyetlerinin yapıldığı yerlerdir. Bugünkü anlamda fakültelere karşılık gelen eğitim kurumlarıdır. İlk olarak hicri 5. asırda Selçuklular tarafından “Nizamiye Medreseleri” kuruldu. Medreselerin bulunduğu başlıca yerler Kurtuba, Bağdat, Horasan, Maveraünnehir, Semerkand, Buhara, Mısır, Konya, Kayseri, Sivas, Erzurum, Edirne, Elâzığ’dır.
Daru'l-Kurra: Kur’an öğretilen ve hâfız yetiştirilen mekteplerin, kıraat eğitimi yapılan medrese veya bölümlerin genel adıdır. İslam tarihinde hafızlık eğitimine ilk dönemlerden itibaren büyük önem verilmiş ve daha sonraki dönemlerde hafızlık eğitimi daru’lkurra adıyla kurumsallaşmıştır.
Daru'l-Hadis: Hadis ilimlerinin öğretildiği ve hadis ilimlerinde uzmanların yetiştirildiği yüksek öğretim kurumlarıdır. Hadis dersleri önceleri mescitlerde o şehrin hadisçileri (muhaddis) tarafından verilirdi.
Beytü'l-Hikme: İslam medeniyetinde yüksek öğrenim alanındaki ilk eğitim kurumudur. Abbasi halifeleri Harun Reşid ve Me'mun döneminde kurulmaya başlandı. Yunanca eserlerin Arapçaya tercüme edilmesi ile ilgili ilk geniş çaplı çalışmalar beytü’l-hikmede gerçekleştirildi.
Kütüphane: Peygamber Efendimiz zamanında yazılı eserlerin çok az olması nedeniyle kütüphane yoktu. İslam âleminde ilk kütüphaneler, Kur’an-ı Kerim ve hadis ağırlıklı olarak Emeviler Dönemi'nde birer okul olarak da görev yapan mescitlerde ortaya çıkmıştır.
Rasathane: Rasathane, astronomik gözlemler yapmaya yarayan özel bina ve evlere denir. Rasathaneler ilk olarak İslam dünyasında ortaya çıkmıştır. İslam dünyasında ilk rasathane 828 yılında Bağdat’ta kurulan Şemmâsiye Rasathanesi’dir.
Şifahane: Şifahane İslam dünyasında klasik hastanelerin genel adı olup bimaristan adıyla da bilinir. İlk İslam şifahanesi Hz. Peygamber (s.a.v.) tarafından, Hendek Gazvesi sırasında yaralanan Sa‘d b. Muaz (r.a.) ve diğer yaralılar için seyyar savaş hastanesi olarak kurulmuştur.
İslam medeniyetinde öne çıkan başlıca kurumların adları aşağıdaki gibidir;
- Mescid-i Nebevi içerisinde bulunan “Suffa” veya ''Suffe'' isimli eğitim kurumu,
- Küttaplar,
- Beytü’l-Hikme,
- Medreseler,
gibi çeşitli kurumlar, İslam medeniyetinde öne çıkan başlıca kurumların adlarına örnektir.