Olay, insanları ilgilendiren, sosyal, siyasal ve dînî alanlarda meydana gelen, başlangıcı ve bitişi beli olan gelişmedir.
Olgu, aynı özellikteki tarihi olayları kapsayan ve belli bir süreci ifade eden genel bir kavramdır. Meselâ:
- Olay > Anadolu’nun Türkler tarafından fethi
- Olgu > Anadolu’nun Türkleşmesi
- Olay > Amerika’nın keşfi
- Olgu > Sömürgeciliğin başlaması
Tarihi olay ve olgu arasındaki farklar:
Tarihi Olay; Kısa sürede olup biten işlerdir. –
Tarihi Olgu; uzun bir zaman diliminde oluşan durumlardır. Tarihi Olayların başlangıç ve bitiş tarihleri bellidir.
Olgu ise genellilik ve süreklilik gösterir. Her tarihi olayın meydana geldiği bir yer ve zaman dilimi vardır. Olgu olaya göre daha soyut ve geneldir. Belli bir yer ve zaman söz konusu değildir.
Olay-Malazgirt savaşı —————- Olgu-Anadolu’nun Türkleşmesi
Olay-Talas Savaşı —————- Olgu-Türklerin Müslüman olması
Olay-İstanbul’un Fethi —————— Olgu-İstanbul’un Türk şehri olması
1071 yılında Büyük Selçuklu Hükümdarı Alparslan ile Bizans İmparatoru Romen Diyojen arasında geçen Malazgirt Savaşı bir olaydır. Bu savaşta Bizans İmparatorluğu yenilmiş Büyük Selçuklu Devleti galip gelerek Anadolu’nun kapıları Türklere açılmıştır. Bundan sonraki süreçte Anadolu’nun Türkleşmesi ise zaman alan, bir anda olup bitmeyen bir durum olduğu için bir olgudur.
Olgu; bilimsel verilere dayalı, kanıtlanabilir özellikteki bilgi. Olgular, nesnel ve irade dışı oluşumlardır ve sık sık olay ile karıştırılır.
- Tarafsızdır,
- Nesneldir,
- Yoruma açık değildir,
- İstenç (irade) dışıdır,
- Bir süreç belirtir,
- Kayda değer geniş bir kesim tarafından kabul edilmiştir.
- Saf suyun deniz seviyesinde 1 atm basınçta 100 derecede kaynarken her sıcaklıkta buharlaşması bir olgudur ama evimizde çay yapmak için demlikte suyu kaynakmamız münfetir bir olaydır.
- Işığın hızı, olgudur ama falancanın saniyedeki hızı, olaydır.
- Yer çekimi, olgudur.
- Canlıların üremeleri, olgudur ama falancanın üremesi, olaydır.
- Saf suyun deniz seviyesinde 1 atm basınçta 100 derecede kaynarken her sıcaklıkta buharlaşması bir olgudur ama evimizde çay yapmak için demlikte suyu kaynakmamız münfetir bir olaydır.