Bu hadis, ashab ve arkadan gelen tâbiîn ve etbauttâbiîn nesillerini tafdilde temel hadislerden biridir. Tahkik göstermiştir ki on üç ayrı sahabe tarafından rivayet edilmiştir ve bu sebeple, birkısım ülemâ, mütevatir olduğuna hükmetmiştir.
Hadis, mâna aynı kalmak şartıyla farklı lâfızlarla gelmiştir. Burada İmrân, sahabeden sonra iki nesil mi zikredildi, üç nesil mi zikredildi; tereddüt ifade eder. Çoğu rivayette bu şekk mevcut değildir. Ancak, İbnu Ebî Şeybe ve Taberânî'de Ca'de İbnu Hübeyre'den kaydedilen bir rivayette, "dördüncü asr"ın zikri de sabittir.
İslâm ülemâsı, Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın hadislerinden sonra, bağlayıcılık sırasında ashabın hadislerini (mevkuf), ashabın hadislerinden sonra tâbiînin hadislerini (maktû), tâbiînden sora etbauttâbiînin hadislerini (buna da maktû denir) esas almada bu hadisi esas almıştır. Ondandır ki, fıkıh mezhepleri, hep bu üç asırda yaşayan Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) övgüsüne mazhar nesiller tarafından ortaya konmuştur. Fıkıh imamlarından İmam A'zam, tâbiîndendir, diğerleri etbauttâbiîndendir.
Bu neslin üstün olmasının bir sebebi de nübüvvet nuruyla doğrudan temastan veya o hidâyet menbaına yakınlıktan ileri gelmektedir. Ashâb vâsıtasız o kaynağın menbaından feyz alıp tenevvür etmiştir. Tâbiîn ve etbauttâbiîn ise, o kaynağı, zaman bulutu fazla kesafete boğmadan ikinci veya üçüncü perdenin gerisinden irtibat kurmuş, tenevvür etmiştir. Aradaki uzaklık çok değil azdır. Bu'diyetten ziyâde kurbiyet esastır. Bu yakınlık onlarda, sonradan gelen müteahhirînde görülmeyecek bazı vasıfları hâkim kılmıştır.
Hadisi şerifte üç nesil övülmüştür. Bu bakımdan genel itibari ile bu dönemlerde yaşayan insanlar diğer dönemlerdeki insanlardan daha hayırlıdır. Sahabiler ümmet içerisinde en üstündürler. Bu bakımdan hiç kimse onlara yetişemeyecektir. Ancak fert fert ele alındığında sonraki dönemlerde bu dönemlerdeki insanlardan (sahabeler müstesna) üstün kişiler de çıkabilir. Nitekim:
“Ümmetim yağmura benzer, başı mı sonu mu daha hayırlıdır bilinemez.”(Ahmed b. Hanbel, Müsned, III/130; Tirmizî, Edep 81.)
“Sizler benim ashâbımsınız, kardeşlerimiz ise henüz gelmemiş olanlardır.”(Müslim, Tahâret 39)
hadisleri de sonraki nesilleri övmektedir.
Allah Teala'nın yarattığı her şey hayırlıdır. Bu bakımdan insan hangi dönemde yaratılmışsa onun için en hayırlısı odur.
Prof. Dr. İbrahim Canan, Kütüb-i Sitte