Yüksek sıcaklık ve basıncın etkisiyle yer kabuğunun altındaki magma, konveksiyonel hareketlere bağlı olarak yükselir. Bu yükselmeler sonucunda yer kabuğu zayıf noktalardan kırılır. Yer kabuğu içindeki boşluklara sızan magma zamanla burada soğuyarak derinlik volkanizmasını oluşturur. Magma lav püskürmeleri ile yüzeye çıkmayı başarırsa o zamanda volkan konilerini, volkan bombalarını ve lapilli denilen volkan taşlarını meydana getirir. Volkan faaliyetlerini afet yapan özellik lav püskürmeleri esnasında oluşan şiddetli sarsıntılar ve gökyüzüne yayılan kül bulutunun yerleşme alanlarına ve tarım arazilerine zarar vermesidir.
Volkan püskürmelerinin etkileri şu şekildedir:
- Ani ve şiddetli olduğu için çok sayıda can ve mal kaybına neden olmaktadır. Ne zaman faaliyete geçeceğini önceden tahmin etmek oldukça zordur.
- Yer sarsıntıları meydana getirir. Zaman zaman heyelan, çığ gibi başka afetlerin yaşanmasına yardımcı olur.
- Yakıcı olan lavlar, yamaçtan aşağı doğru akarak ilerler ve önlerine çıkan her şeyi kısa sürede küle çevirir.
- Atmosfere yayılan volkanik küller rüzgârların hızına bağlı olarak çok uzaklara taşınabilir ya da uzun süre havada asılı olarak kalabilir. Bu durumda hava yolu ulaşımının aksamasına yol açar. Ayrıca oluşan bu gaz bulutlarının sıcaklığı 800 m'ye kadar çıkar. Sıcak gaz bulutu volkan konisinin eteğine doğru ilerledikçe burada yer alan tarım arazilerine, canlılara, binalara ve doğal bitki örtüsüne zarar verir.
- Adalarda oluşan volkan patlamalar tsunamilerin ortaya çıkmasına ve canlıların hayatını kaybetmesine neden olur. 1883 yılındaki Krakuta (Endonezya) volkanının patlaması sonucu Java ve Sumatra Adası'nda 36.500 kişinin tsunami sonucu hayatını kaybetmiştir.
- Volkan konilerinin zirvesinde yer alan karlar eriyerek koninin kenarlarından akan çamur yığınlarını yamaçlara kadar taşır.
- Deniz altındaki volkanlar, yüksek konileri sayesinde volkanik adaları meydana getirir. 4000 m yüksekliğe kadar çıkan bu su altı konileri okyanusal tabanda oluşturdukları ağırlık sebebiyle levhaların izostatik dengesini bozarak yer sarsıntılarına ve volkanizmalara sebep olur.
- Volkanik alanlar verimli sahalardır. Magmanın içindeki mineraller zamanla katılaşır ve dış güçler tarafından aşınarak ufalanır böylece volkanik malzemeden oluşan topraklar meydana gelir. Tarım için uygun olan bu sahalarda yerleşmelere sık rastlanır.
- Volkanlardan çıkan lavlar akarsu önlerini kapattıklarında lav set göllerini meydana getirerek başka bir ekosistemi oluşturur.
- Derinlik volkanizması ile yer kabuğu içinde kalan magma, daha yavaş soğuduğu için içindeki maden elementleri biriktirir ve yer altı zenginliklerini ortayaçıkarır. Sadece madenler değil aynı zamanda yapı işlerinde kullanılan dayanıklı taşlar da elde edilir. Granit, Bazalt, Andezit bu kayaçlara verilecek en güzel örneklerdir. Volkan püskürmelerinden tam anlamıyla korunmak bugün için uzak bir ihtimal ama patlamalardan önce bazı değişimleri izlemek ve ona göre hareket etmek mümkündür. Bu anlamda yapılacak bazı önlemleri şu şekilde sıralayabiliriz:
- Yanardağların yakın çevresi gözlenerek değişikliklerin anında tespit edilmesi. Magmanın hareketlerini ölçen eğim ölçer aletler ile bu hassas ölçümler yapılmakta ve ona göre önlemler alınmaktadır. Örneğin 1980 yılında St.Helen Volkanı'nın tek yamacında görülen yükselme önce 1.5 m yüksekliğe daha sonra ise 90 m yüksekliğe ulaşarak patlamanın meydana geleceği tespit edilmiştir.
- Deprem sarsıntılarını ölçen sismik aletler ile volkanlardaki sarsıntılar kaydedilir. Yine magmanın yüzeye yaklaşması yüzeydeki ısıyı değiştir. Bu değişim hassas ısı ölçer aletler tarafından belirlenerek volkanın hareketleri takip edilir.
- Lavın akış yolu değiştirilerek çevredeki evler ve tarım arazileri korunur.
- Önceden hazırlanmış aktif volkanların durumunu gösteren tehlike haritaları ile volkanların can kayıplarına karşı hazırlık yapılabilir.