2. Ünite Ölçme ve Değerlendirme Soruları ve Cevapları Sayfa 62-63-64-65
10. Sınıf Felsefe Ders Kitabı Sayfa 62 Cevapları (MEB Yayınları)
Soru 1: Metinde savunulan temel iddia nedir?
Cevap: Bazı hayvanlar, kendi yaşamlarını tehlikeye atarak koloninin veya türdeşlerinin güvenliğini sağlar. Yani hayvanlarda özgecil (fedakâr) davranışlar görülür.
Soru 2: Bu iddia, hangi akıl yürütme türü kullanılarak temellendirilmiştir?
Cevap: Tümevarım (indüksiyon). Çünkü metinde birkaç türden (beyaz karınca, ateş karıncası, işçi arısı) örnek verilerek genel bir sonuca ulaşılmıştır.
Soru 3: Bu akıl yürütme, tutarlı ve geçerli midir? Gerekçelendirerek açıklayınız.
Cevap: Akıl yürütme tutarlıdır çünkü verilen örnekler iddiayı destekler. Ancak tümevarım akıl yürütmesinde sonuç zorunlu olmadığından geçerli sayılmaz. Buna rağmen çıkarım güçlü ve inandırıcıdır.
Soru 4: Siz de metinde savunulan iddiayı temellendiren akıl yürütmeler yazarak bu akıl yürütmelerin türünü belirtiniz.
Akıl yürütmelerinizin metinde kullanılmayan diğer iki akıl yürütme türüne örnek oluşturmasına dikkat ediniz.
1. Akıl Yürütme (Tümdengelim):
Öncül 1: Koloni hâlinde yaşayan hayvanlar, türlerinin devamı için fedakâr davranışlar sergiler.
Öncül 2: Beyaz karıncalar ve işçi arılar koloni hâlinde yaşar.
Sonuç: O hâlde beyaz karıncalar ve işçi arılar fedakâr davranışlar sergiler.
Akıl yürütmenin türü: Tümdengelim (Dedüksiyon).
2. Akıl Yürütme (Analoji):
Öncül 1: İşçi arılar, kovanı korumak için kendini feda eder.
Öncül 2: Beyaz karıncalar da yuvayı korumak için aynı şekilde kendini feda eder.
Sonuç: O hâlde beyaz karıncaların davranışı, işçi arıların davranışına benzer bir fedakârlık örneğidir.
Akıl yürütmenin türü: Analoji (Benzetim).
Soru 5: Yazdığınız akıl yürütmelerin tutarlılığını, çelişikliğini ve geçerliliğini değerlendiriniz.
1. Akıl yürütme: Tutarlı ve çelişkisizdir. Öncüller doğru kabul edilirse sonuç zorunludur, bu nedenle geçerlidir.
2. Akıl yürütme: Tutarlıdır ancak sonuç zorunlu değildir. Analoji yalnızca benzerliklere dayandığı için dedüktif olarak geçerli sayılmaz fakat ikna edicidir.
10. Sınıf Felsefe Ders Kitabı Sayfa 63 Cevapları (MEB Yayınları)
6. Soru: Metinde geçen bir doğruluk örneği yazınız.
Cevap: “İşçi bal arıları, iğnesi saldırganda kaldığında ölür.”
➡ Gerekçe: Bu ifade doğrudur çünkü gözleme dayalı, gerçeğe uygun bir önermedir. Bilimsel olarak işçi arılar iğneleriyle soktuklarında iğneleri kopar ve bu durum ölümlerine yol açar.
7. Soru: Metinde savunulan görüş nedir?
Cevap: Televizyon, kontrolsüz ve uzun süre izlendiğinde çocukların dikkatini, okuma alışkanlığını ve öğrenme becerilerini olumsuz etkiler. Ancak doğru içeriklerle ve uygun süreyle kullanıldığında eğitsel katkı sağlayabilir ve dikkat süresini artırabilir.
8. Soru: Metinde bazı önermeler yer almaktadır. Bu önermeleri belirleyerek üç tanesini yazınız.
- Televizyon, çocuklarda konsantrasyon bozukluğuna neden olabilir.
- Çocuklar, televizyon nedeniyle her geçen yıl daha az kitap okumaktadır.
- Eğitsel içerikli programlar, çocuğun başarısını olumlu yönde etkileyebilir.
9. Soru: Metinden doğruluk kavramına örnek olabilecek iki ifade bulunuz. Bu ifadelerin neden doğru olduğunu gerekçelendirerek yazınız.
1- “Televizyonun görselliği çocukları fazlasıyla etkiler.”
➡ Doğrudur, çünkü çocuklar görsel uyaranlara karşı duyarlıdır; bu durum bilimsel araştırmalarla desteklenmiştir.
2- “Eğitsel içerikli programlar doğru ve bilinçli şekilde izlenirse dikkat süresini artırabilir.”
➡ Doğrudur, çünkü eğitim psikolojisi araştırmaları, dikkat süresinin içerik kalitesi ve izleme süresiyle doğru orantılı olduğunu göstermektedir.
10. Sınıf Felsefe Ders Kitabı Sayfa 64 Cevapları (MEB Yayınları)
10. Soru Metinde savunulan görüşü temellendiren bir argüman tespit ederek bu argümanı yazınız. Tespit ettiğiniz argümanın öncüllerini ve sonucunu yazınız.
Cevap: Argüman: Televizyonun çocuklar üzerindeki etkisi içerik ve süreye bağlıdır; kontrolsüz kullanım zararlı, bilinçli kullanım yararlıdır.
Öncüller:
1️⃣ Hızlı akan görseller ve uzun izleme süresi, çocuklarda dikkat dağınıklığına ve okuma alışkanlığının azalmasına yol açar.
2️⃣ Eğitsel içerik, uygun sürede izlendiğinde dikkati ve öğrenmeyi destekleyebilir.
Sonuç:
➡ O hâlde çocukların televizyon izleme alışkanlıkları denetlenmeli, eğitsel ve süre kontrollü programlar tercih edilmelidir.
11. Soru “Ben bir sözcük kullandığım zaman bu ne demeyi arzu ediyorsam işte o anlama gelir.” ifadesinden ne anlıyorsunuz? Açıklayınız.
Cevap: Humpty Dumpty, sözcüklerin anlamlarını kendi isteğine göre belirleyebileceğini savunmaktadır.
Bu da dilin kişisel bir araç olduğu, kelimelere öznel anlamlar yüklenebileceği anlamına gelir.
Ancak bu yaklaşımda ortak anlamlar kaybolur, iletişim karmaşık hâle gelir.
12. Soru - Humpty Dumpty’nin dilde gerçek anlam yerine kişisel anlamları vurgulaması, insanların düşüncelerini ve iletişimlerini nasıl etkiler? Açıklayınız.
Cevap: Eğer herkes sözcüklere kendi anlamını yüklerse, ortak bir dil oluşmaz.
Bu durumda insanlar birbirini anlayamaz, düşüncelerini açık şekilde ifade edemez.
Dolayısıyla dilin amacı olan iletişim, bilgi aktarımı ve anlam birliği bozulur.
13. Soru Eğer güneşli bir günü anlatmak isteseydiniz herkesin aynı şekilde anlayabileceği ortak kavramlar olmadan bunu nasıl ifade edebilirdiniz?
Cevap: Güneşli bir günü anlatmak için jestler, mimikler, resimler veya semboller kullanmaya çalışırdım.
Ancak ortak kavramlar olmadığında ifade yetersiz, eksik ve yanlış anlaşılabilir olurdu.
Bu da dilin ortak anlamlar olmadan etkili bir iletişim aracı olamayacağını gösterir.
10. Sınıf Felsefe Ders Kitabı Sayfa 65 Cevapları (MEB Yayınları)
14. Soru Görsellerdeki safsataların türleri nelerdir?
1️⃣ 1. Görseldeki Safsata Türü: Kanıtsız ihtimale dayanma (olasılığa sığınma) — “Ya tutarsa?” sözü, herhangi bir gerekçeye dayanmadan ihtimale güvenmektir.
2️⃣ 2. Görseldeki Safsata Türü: Acele genelleme — “Beş gündür yedin, bugün neden sevmiyorsun?” diyerek kısa gözleme dayanarak genelleme yapılmıştır.
3️⃣ 3. Görseldeki Safsata Türü: İmalı soru (örtük ön kabul) — “Çorba hâlâ su gibi mi?” ifadesi, çorbanın kötü olduğunu peşinen kabul ettirir.
15. Soru Görsellerdeki safsataların türlerine kendi yaşamınızdan birer örnek veriniz.
1️⃣ 1. Görsel: Sınava çalışmadan “ya şansım tutarsa yüksek not alırım” demek, kanıtsız ihtimale sığınmaktır.
2️⃣ 2. Görsel: “İki defa hata yaptın, demek ki hep hatalı olacaksın.” ifadesi acele genellemedir.
3️⃣ 3. Görsel: “Yine derse geç mi kaldın?” sorusu, kişinin zaten geç kaldığını varsayan imalı bir sorudur.
16. Soru Görsellerdeki safsataların yol açabileceği toplumsal sorunlar neler olabilir?
1️⃣ 1. Görsel: Kanıtsız ihtimallere dayalı düşünce biçimi, toplumda bilimsel düşüncenin zayıflamasına ve mantıksız kararlara yol açabilir.
2️⃣ 2. Görsel: Acele genellemeler, insanlara karşı önyargıların ve adaletsiz yargıların artmasına neden olur.
3️⃣ 3. Görsel: İmalı sorular, güven kaybı, haksız suçlamalar ve iletişimde bozulmalara sebep olabilir.