10. Sınıf Meb Felsefe Sayfa 71-72 Cevapları
3.2. Varlık Felsefesinin Temel Problemleri
Uygulama 3-2: Parmenides ve Gorgias’a Göre Varlık
1. Parmenides’e göre varlık ve düşünce arasındaki ilişki nedir?
Kısa Cevap: Parmenides’e göre düşünce ile varlık aynı şeydir; var olmayanı düşünmek imkânsızdır.
Ayrıntılı Açıklama: Parmenides, yalnızca var olanın düşünülebileceğini savunur. Ona göre “yokluk” kavramı akılla kavranamaz çünkü yoktur. Bu yüzden düşünmek, var olanı kavramaktır. Ne düşünüyorsak o vardır; ne yoksa zaten düşünülemez.
2. Parmenides, varlığın neden değişmez olduğunu savunur?
Kısa Cevap: Çünkü değişim, varlıktan yokluğa geçiş anlamına gelir ve bu da imkânsızdır.
Ayrıntılı Açıklama: Parmenides’e göre “varlık” mutlak bir gerçekliktir; ne doğar ne de yok olur. Değişim ya da hareket, duyuların yarattığı bir yanılsamadır. Gerçek varlık, daima aynı kalan, bölünmeyen ve değişmeyen bir bütündür.
3. Varlık ve yokluk, Gorgias’a göre neden aynı anda geçerli olamaz?
Kısa Cevap: Çünkü varlık ve yokluk birbirine tamamen zıttır, aynı anda bir arada bulunamaz.
Ayrıntılı Açıklama: Gorgias’a göre bir şey hem var hem yok olamaz. Bu iki kavram, birbirini mantıksal olarak dışlar. Bir şeyin var olması, yok olmamasını gerektirir; yok olması da varlığını ortadan kaldırır. Bu nedenle aynı anda geçerli olmaları imkânsızdır.
4. Gorgias, insan algılarının güvenilmez olduğunu savunurken hangi argümanları öne sürmüştür?
Kısa Cevap: Algıların değişken ve kişiden kişiye farklı olduğunu, düşüncelerin de bu algılardan etkilendiğini savunmuştur.
Ayrıntılı Açıklama: Gorgias’a göre insanlar dünyayı duyuları aracılığıyla algılar. Ancak duyular sürekli değiştiği için kesin bilgi veremez. Ayrıca dil de güvenilmezdir, çünkü her insan kelimelere farklı anlamlar yükler. Bu yüzden bilgi, kişiden kişiye değişir ve evrensel doğruluk taşımaz.
5. Parmenides ve Gorgias’ın varlık anlayışları nasıl bir farklılık gösterir?
Kısa Cevap: Parmenides varlığın akılla kavranan, tek ve değişmez olduğunu, Gorgias ise varlığın çelişkili, bilinemez ve ifade edilemez olduğunu savunur.
Ayrıntılı Açıklama: Parmenides aklı merkeze alır; hakikatin yalnızca akılla bilinebileceğini söyler. Ona göre duyular aldatıcıdır. Gorgias ise varlığın ne bilinebileceğini ne de başkalarına aktarılabileceğini savunur. Böylece Parmenides rasyonalist, Gorgias ise şüpheci bir varlık anlayışı geliştirir.