10. Sınıf Coğrafya Ders Kitabı Sayfa 122-123-124-125 Cevapları Meb Yayınları

3. Bölüm Ölçme ve Değerlendirme Cevapları

A) Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere doğru sözcüğü/sözcükleri yazınız.

1. Kayaçların fiziksel yollar ile çatlaması, parçalanması ve ufalanması sürecin fiziksel ayrışma adı verilir.
2. Sıcak ve nemli iklim bölgelerinde kimyasal çözünme hızlıdır.
3. 60° – 70° enlemleri arasında oluşan toprak türüne Tundra toprağı adı verilir.
4. Azonal topraklarda horizon belirgin değildir.
5. Kalsimorfik topraklar; vertisol ve redzina olmak üzere ikiye ayrılır.

B) Aşağıdaki eşleştirmeyi yapınız.

6. Aşağıda verilen toprakları türlerine göre eşleştiriniz.

A- Zonal, 1-2-3-4-5-11-16
B- Azonal, 7-8-9-10-14-15
C- İntrozonal, 6-12-13-17

C) Aşağıdaki açık uçlu soruların cevabını boş bırakılan alana yazınız.

7. Toprak oluşumunun ilk aşaması kayaçların ayrışmasıdır. Kayaçlar ortam özelliklerine göre fizik-1 sel ayrışma ve kimyasal çözünme olmak üzere iki şekilde ayrışmaya uğrar. Fiziksel ayrışama kayaçların fiziksel yollarla çatlaması, parçalanması ve ufalanması süreci iken kimyasal çözünme suyun I kayaçları çözmesi ve minerallerini ayrıştırması sürecidir. Bu süreçler yeryüzünün her yerinde aynı hızda gerçekleşmemektedir. Kimi yerlerde fiziksel ayrışama kimi yerlerde ise kimyasal çözünme hızı daha fazladır. Bu süreçlerin hızlarının birbirinden farklı olmasında o yerin coğrafi özellikleri başlıca etkendir. Toprak oluşumunun ilk aşaması olan kayaçların ayrışması süreci yeryüzünün sıcak ve nemli iklim özelliğine sahip bölgelerinde nasıldır?
Cevap: Sıcak ve nemli iklimlerde kayaçların ayrışması hızlıdır; fiziksel ayrışma su ve sıcaklık farklılıklarının yol açtığı genleşme ve büzüşmelerle, kimyasal çözünme ise yoğun yağış ve yüksek sıcaklıkların etkisiyle artan kimyasal reaksiyonlarla gerçekleşir.

8. Katmanlaşmasını tamamlamış topraklara olgunlaşmış toprak denir. Olgunlaşmış toprak; ana materyalin üzerinde yıkanma, birikme ve ayrışma olmak üzere üç farklı katmandan oluşur. Olgunlaşmış toprak katmanı A, B, C ve D horizonlarına sahiptir. Olgunlaşmış bir toprakta malzemenin iyice ayrışıp inceldiği ve ayrışan malzemenin yıkandığı yer A horizonudur. Bu horizon aynı zamanda canlıların yerleştiği, organik maddelerin bulunduğu humusun oluştuğu toprağın canlı katıdır. Organik maddeler bu katmanın rengini koyulaştırır. Toprağın verimli katmanıdır. Sizce, yeryüzünün verimli topraklarından olan alüvyal, lös toprakları ile çernezyom toprağın verimli olmasında A horizonunun katkısı nedir?
Cevap: A horizonunun alüvyal, lös ve çernezyom gibi verimli toprakların üretkenliğindeki katkısı, bol organik madde (humus) içeriği ve bu sayede yüksek besin madde tutma kapasitesine sahip olmasından kaynaklanır.

9. Türkiye’de tarımsal ürün verimliliği ile alüvyal toprakların dağılışı arasında nasıl bir ilişki vardır?
Cevap: Türkiye’de tarımsal ürün verimliliği, genellikle alüvyal toprakların bol olduğu verimli ovada ve sulanabilir alanlarda daha yüksektir.

10. Türkiye’de son yıllarda erozyona bağlı yaşanan toprak kayıplarının artması, gelecek nesillerin yaşamsal faaliyetlerini sürdürebilmesi noktasında ne gibi sıkıntılar ortaya çıkaracaktır?
Cevap: Türkiye’de erozyonun artması toprak verimliliğinin azalmasına ve gıda güvenliğinin tehlikeye girmesine yol açacak, ayrıca toprak kaybı nedeniyle sürdürülebilir tarım faaliyetlerinde ciddi engeller oluşturacaktır.

Ç) Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları okuyunuz ve doğru seçeneği işaretleyiniz.

11. Kimyasal çözünmenin yetersiz olduğu alanlarda toprak oluşumu gecikir. Bu da toprağın oluşumunun tamamlanmasını zorlaştırır. Haritada numaralanmış alanlardan hangisinde toprak oluşumunun tamamlanması daha zordur?

A) I B) II C) III D) IV E) V
Cevap: C

12. Aşağıdaki topraklardan hangisi bulunduğu yerin iklimi hakkında bilgi vermez?

A) Laterit B) Çernezyom C) Tundra D) Alüvyal E) Podzol
Cevap: D

13. Bitki ve hayvanların topraktaki kalıntıları humus olarak ifade edilir. Aşağıdaki topraklardan hangisinde humus oranı diğerlerine göre daha yüksektir?

A) Podzol B) Litosol C) Çernezyom D) Moren E) Lös
Cevap: C

14. Nem oranının ve yağış miktarının fazla olduğu iklim bölgelerinde toprak kalınlığı daha fazladır. Buna göre aşağıdaki iklim bölgelerinden hangisinde toprak kalınlığı diğerlerine göre daha fazladır?

A) Akdeniz iklimi B) Ekvatoral iklim C) Karasal iklim D) Çöl iklimi E) Savan iklimi
Cevap: B

15. Aşağıdaki toprak türlerinden hangisi, intrazonal topraklardan değildir?

A) Halomorfik B) Litosol C) Hidromorfik D) Vertisol E) Rendzina
Cevap: B

16. Türkiye’de çernezyom toprakları ile ilgili araştırma yapmak isteyen bir toprak bilimci, aşağıdaki alanlardan hangisini araştırma sahası olarak kullanması beklenir?

A) Taşeli Platosu B) Tuz Gölü çevresi C) Çukurova Deltası
D) Erzurum-Kars Platosu E) Şanlıurfa Platosu
Cevap: D

17. Yağış miktarının fazla olduğu iklim bölgelerinde yıkanma nedeniyle toprağın üst kısmında mineral birikimi daha azdır. Haritada numaralanmış alanlardan hangisinde topraktaki mineral birikimi yukarıdaki nedene bağlı olarak daha azdır?

A) I B) II C) III D) IV E) V
Cevap: E

18. Coğrafya öğretmeni, sınıfta taşınmış (azonal) toprakların özellikleri ile ilgili öğrencilerden bilgi istemiştir. Öğrencilerden Ayşe, Emir, Ali ve Şeyda’nın vermiş olduğu bilgiler aşağıdadır.
Ayşe: Oluşumlarında akarsu, rüzgâr ve buzul gibi dış kuvvetler etkili olmuştur.
Emir: Bulundukları yerin iklim özelliklerini tam olarak yansıtmazlar.
Ali: Toprak katmanları belirgin ve düzenlidir.
Şeyda: Genellikle mineral yönünden fakirdir.
Öğrencilerden hangilerinin öne sürdüğü bilgiler hatalıdır?

A) Ayşe ve Emir B) Ayşe ve Ali C) Emir ve Ali
D) Emir ve Şeyda E) Ali ve Şeyda
Cevap: E

19. Türkiye’de toprak kullanımı ile ilgili aşağıda verilen toprak ve toprağa uygun tarımsal faaliyet eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?

A) Regosol topraklar – Yumrulu bitkiler
B) Çernezyom – Büyükbaş hayvancılık
C) Kahverengi step toprakları – Tahıl üretimi
D) Kahverengi orman toprakları – Küçükbaş hayvancılık
E) Terra rossa toprakları – Turunçgil ve zeytin üretimi
Cevap: D

20. Türkiye’de yerli (zonal) toprak çeşitliliğinin fazla olmasının temel sebebi aşağıdakilerden hangisidir?

A) İklim çeşitliliğinin fazla olması
B) Yükselti ortalamasının fazla olması
C) Bitki örtüsü çeşitliliğinin fazla olması
D) Dört mevsimin belirgin olarak yaşanması
E) Genç oluşumlu arazi yapısına sahip olması
Cevap: A

21. Aşağıdaki toprak türlerinden hangisi dış u kuvvetlerin aşındırma, taşıma ve biriktirme faaliyetleri sonucunda oluşan taşınmış (azonal) topraklardan biri değildir?

A) Rendzina B) Alüvyal C) Lös D) Moren E) Kolüvyal
Cevap: A

22. Aşağıdaki toprak türlerinden hangisi tarımsal faaliyetlere uygun değildir?

A) Alüvyal topraklar
B) Tundra toprakları
C) Terra rossa toprakları
D) Kahverengi orman toprakları
E) Kestane renkli step toprakları
Cevap: B

23. Aşağıdaki toprak türlerinden hangisi nemli bölge zonal toprakları grubunda değildir?

A) Çernezyom B) Laterit C) Tundra D) Podzol E) Terra rossa
Cevap: E

24. Aşağıda toprak oluşumunu sürecine ait bazı bilgiler verilmiştir.
I. Gür bitki örtüsü altında oluşan topraklarda organik madde miktarı fazladır.
II. Kalkerli alanlardaki topraklarda kireç oranı fazladır.
III. Yağışın fazla olduğu alanlardaki topraklar mineral yönünden fakirdir.
Yukarıda verilen bilgilerden hangileri toprak oluşum sürecinde iklimin etkisini göstermektedir?

A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I,II ve III
Cevap: C

25. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’de toprak kullanımında yanlış bir uygulamadır?

A) Volkanik alanlardaki regosol topraklarında patates tarımının yapılması
B) Delta ovalarındaki topraklar üzerinde yeni orman alanlarının oluşturulması
C) İç bölgelerdeki sulanamayan alanlardaki step topraklarında tahıl tarımının yapılması
D) Verimli alüvyal toprakların bulunduğu ovalarda sanayi bitkileri üretiminin yapılması
E) Kuzeydoğu Anadolu’daki çernezyom toprakların bulunduğu meralarda büyükbaş hayvancılığının yapılması
Cevap: B

26. Aşağıdaki haritada numaralanmış bazı alanlar gösterilmiştir. Haritada verilen alanlardan hangisindeki toprak türü diğerlerinden farklıdır?

A) I B) II C) III D) IV E) V
Cevap: E