10. Sınıf Düşler Edebiyat Sayfa 31-32 Cevapları

Metni Anlama ve Çözümleme

1. Deli Dumrul babasından yüz bulmayıp sürdü anasına geldi
Benden aziz benden sevgili anandır

Okuduğunuz metinden alınan bu cümlelerde altı çizili kelime gruplarının anlamını cümlenin bağlamından hareketle tahmin ediniz. Tahminlerinizi TDK’nin Türkçe Sözlük’ünden kontrol ediniz.

Yüz bulmak: İlgi ve yakınlık görmektir. Metindeki olumsuz kullanımına göre ilgi ve yakınlık görememek anlamına gelir.

Aziz: Kutsal, değerli ve sevgide çok üstün tutulan, çok sevilen anlamındadır. Metinde de bu şekilde kullanılmıştır.

2. Okuduğunuz metne göre Deli Dumrul ve Azrail hangi özelliklere sahiptir? Aşağıdaki tabloya yazınız.

Deli Dumrul, güçlü kuvvetli ve gözü pek biridir. İnanç bakımından biraz zayıftır çünkü Azrail’e bile kafa tutmaktadır. Yaptıklarından daha sonra pişman olan ve eksikliklerini, kusurlarını gören biridir. Kahramandır ama pişmandır.

Azrail, ölüm meleğidir. Deli Dumrul’a Allah’ın gönderdiği melektir. Deli Dumrul’a ders vermesi için gönderilen ve onu yenmesiyle birlikte ders alması istenen bir melektir.

3. Deli Dumrul, Azrail’e niçin kafa tutmuştur?
Cevap: Obadaki bir yiğidin canını aldığı için ve o yiğit için üzülenleri gördüğü için Deli Dumrul Azrail’e kafa tutmuştur.

4. Okuduğunuz metindeki olayı özetleyiniz.
Cevap: Deli Dumrul’un kuru çayın üzerine bir köprü yaptırması, Deli Dumrul’un köprüden geçenlerden ve geçmeyenlerden zorla da olsa para alması. Daha sonra Köprünün yamacına bir obaya gelerek obadan bir delikanlının vefat ettiğini öğrenmesi bunun üzerine Deli Dumrul’un Azrail’e kafa tutması. Bunun üzerine Azrail’in Deli Dumrul’un karşısına çıkması, Deli Dumrul’un Azrail ile kapışması ve Azrail’e yenilmesi. Deli Dumrul’un Allah’a bağışlanması için yalvarması. Deli Dumrul’un canı karşı can bulması için annesi ve babasından can istemesi Deli Dumrul’a eşinin can vermesi Allah’ın Deli Dumrul’un Anne ve babasının Deli Dumrul yerine canlarını alması, Deli Dumrul ve eşinin ömürlerinin uzaması Dede Korkut’un gelip dua etmesi…

5. Metinde günlük konuşma dilinden yararlanılması, sık sık betimlemelere başvurulması, kafiyeli ve eş anlamlı kelimelere yer verilmesi, hitaplardan yararlanılması metnin içeriğine nasıl bir katkıda bulunmuştur?
Cevap: Metnin daha anlaşılır kılınması ve metnin içeriğinin daha belirgin hale gelmesine katkıda bulunmuştur.

6. Metnin anlatıcısı kimdir? Bu anlatıcıya ve bakış açısına, metindeki ifadelerden örnekler veriniz. Seçilen anlatıcı ve bakış açısı anlatımı nasıl etkilemiştir?
Cevap: Metnin anlatıcısı Dede Korkut’tur. Bu anlatıma ve bakış açısına göre Dede Korkut 3. Tekil şahıs kullanımlı bir anlatımla, gözlemci bir bakış açısıyla anlatılmıştır. Örneğin;

“Meğer hanım, Oğuz’da Duha Koca oğlu Deli Dumrul derlerdi bir er var idi.” “ Deli Dumrul kırk yiğit ile yiyip içip otururken ansızın Azrâil çıka geldi gibi cümleler bu bakış açısına ve anlatıya örnek verilebilir.

7. Olaylar hangi temel çatışma üzerine kurulmuştur? Bu çatışmadan hareketle metnin tema ve konusunu belirleyerek aşağıya yazınız.
Cevap: Olaylar Deli Dumrul- Azrail arasında güç çatışması üzerinde durulmuştur. Metnin teması canının yerine can bulmak, pişmanlık çekmek ve fedakarlıktır. Bu temadan hareketle konu olarak kimsenin Allah’tan daha güçlü olmadığını ve yine Allah’ın affediciliğini dualarla güç bulunabileceğini göstermektedir.

8. “Yaylak”, “at”, “koç”, “deve” gibi kelimelerin metinde yer almasından yola çıkarak metnin oluşturulduğu dönemin gerçekliği hakkında neler söyleyebilirsiniz?
Cevap: Bu kavramlar Türk toplumunun konar-göçer bir yapıyla beraber yaşantılarından örnekler vermektedir. Örneğin o dönem yayla ve obalarda kalındığını, at yani “Türk’ün Kanadı” (Kaşgarlı Mahmut’a göre) önemli bir kavramdır. Bunu Türk tarihinden de görebiliriz. Bu gibi kavramların metinde geçmesi o dönemin yaşayış, kültür ve gelenekleri hakkında bilgi sahibi olmamıza da vesile olabilmektedir.

9. Metinden yansıyan toplumsal ve kültürel değerler nelerdir? Bu değerlerin içinde yaşadığınız toplumdaki yeri nedir? Açıklayınız.
Cevap: Oğuzların İslamiyet’in etkisiyle birlikte bu dine ait Allah, melekler, ahiret inancının topluma yansıdığını görmekteyiz. Aynı zamanda toplum yaşayışına bağlı olarak iç içe yaşamanın etkisi olarak maneviyata verilen değeri görmekteyiz. Bu anlamda bu değerlerin tamamı artarak günümüzde de görülmekte ve son derece büyük bir önem verilmektedir. Özellikle de toplumun tamamına yakının Müslüman olduğu toplumda İslam kültürü ve onun etkileri ön plandadır.

10. Okuduğunu hikâyenin aşağıdaki özellikleri sağlayıp sağlamadığını değerlendiriniz.

• Olağanüstülüklere yer verilmiştir.
• Mensur-manzum yazılmıştır.
• Ağır ve imgeli bir dil kullanılmıştır.
• Dede Korkut olayın başkahramanlarındandır.
• Diğer boylarla mücadele söz konusudur.
• Dönemin dil ve kültür özelliklerini yansıtmaktadır.
• Dinî ögelere yer verilmiştir.
• Zaman ve mekân bellidir.
• İslamiyet öncesi inanç unsurları vardır.