10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 161 Cevapları Öğün Yayınları

Metni Anlama ve Çözümleme

1. Destandan alınmış, aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili kelimelerin anlamını metindeki bağlamından hareketle tahmin ediniz. Tahmininizi kaynaklardan yararlanarak kontrol ediniz.

• umursamadan: aldırış etmeden, önem vermeden
• arzusunu: isteğini
• kabul etti: uygun buldu, rıza gösterdi
• kutsal: güçlü bir dinsel saygı uyandıran ya da uyandırması gereken.
• saadet: mutluluk
• bağlı: gerçekleşmesi bir koşulun yerine gelmesini gerekli kılan ya da bir şeye ihtiyaç duyan
• temsil etmek: bir şeyi belirgin özellikleriyle yansıtmak, o şeyin simgesi olmak.

Yeni Hakan, isteğin nereye varacağını düşünmeden ve umursamadan Çinlilerin arzusunu kabul etti, yurdunun bir parçası olan bu kayayı onlara verdi. Halbuki Kutlu Dağ bir kutsal kayaydı; bütün Uygur Ülkesinin saadeti bu kayaya bağlıydı. Bu tılsımlı taş Türk Yurdunun bölünmez bütünlüğünü temsil ediyordu.
2. Destanlar, milletleri derinden etkileyen tarihî ve sosyal olayları konu edindiğine göre okuduğunuz destanın temasını ve konusunu belirleyiniz.

Konusu: Uygurların ana vatanını terk etmek zorunda kalıp güneybatıya doğru göç etmeleri
Teması: “Göç”

3. Okuduğunuz destanda olayların akışını yönlendiren temel çatışmayı ve ona bağlı fiziksel, psikolojik ve kültürel çatışmaları belirtiniz.
Cevap: Çinlilerle Uygurlar arasındaki siyasi çatışmalar

4. Destanlarda olağan ve olağanüstü olaylar iç içedir. Bu olaylar toplumun hafızasında iz bırakmış önemli olaylardır. Buradan hareketle okuduğunuz destanın olay örgüsünü belirleyiniz.

• Türklerin kutsal taşı Çinlilere vermesi
• Tanrı tarafından cezalandırılmaları
• Ülkelerinde açlık ve kuraklığın başlaması
• Türklerin ana vatanlarını terk edip göç etmeleri

5. Destanların büyük çoğunluğunda yarı tanrısal nitelikler taşıyan bir ya da daha fazla kahramandan söz edilir. Kişiler, olaylar, doğal varlıklar hep gerçek yaşamdaki boyutlarından daha büyük, daha zengindir. Okuduğunuz destanın kahramanlarının fiziksel, psikolojik özellikleri ve toplumsal statülerinin olayların akışına etkisini belirterek bu kahramanların tip mi, karakter mi olduğunu belirtiniz.

Kişiler ve Özellikleri:

• Uygur hükümdarları: Destanda adları geçen hükümdarlar: Sungur Tekin (en küçükleri) Kutur Tigin, Türek Tekin, Us Tekin, Buğu Tekin (en büyük kardeş)
• Gali Tekin: Uygur hükümdarıdır. Babası; Çinli prenses Kiu-Lien’i kendisine eş olarak alır. Çinliler, eşi olan bu prensese karşılık “Kutlu Dağ”ı ister ve Gali Tekin bu isteğin nereye varacağını düşünmeden kabul eder.
• Kiu-Lien: Çin prensesi

6. Okuduğunuz destanda anlatıcının özelliklerini ve hâkim, kahraman anlatıcı ve gözlemci bakış açılarından hangisinin kullanıldığı belirleyerek destanda kullanılan bakış açısının anlatımı nasıl etkilediğini açıklayınız.
Cevap: Anlatıcı olayların öncesi ve sonrasıyla her şeyi bilen hakim anlatıcıdır. Bakış açısı ilahi bakış açısı… İlahi bakış açılı anlatıcıda ise anlatıcı olaylara tam olarak hakim olduğu için olayları yorumlama gücü diğerlerine göre daha güçlüdür, olayları ve kişileri daha ayrıntılı görmemizi sağlar.

7. Okuduğunuz destanda kullanılan anlatım biçimlerini tespit ederek metindeki işlevlerini belirtiniz.
Cevap: Öyküleyici, betimleyici ve destansı (epik) anlatım

8. Okuduğunuz destandaki cümle yapılarını, deyimleri, kelime kadrosunu, anlatım tekniklerini, söz sanatlarını; akıcılık, nesnellik, öznellik, duygusallık, coşkunluk gibi hususları dikkate alarak destanın üslup özelliklerini belirleyiniz.
Cevap: Yalın, sade, duru ve akıcı bir dil ve anlatım vardır. Doğaüstü olay anlatımı vardır.

9. Okuduğunuz destanda, destanın oluştuğu dönemin gerçekliğini yansıtan unsurları ve destanın dönemin gerçekliğiyle ilişkisini tespit ederek destandaki millî, manevi ve evrensel değerler ile sosyal, siyasi, tarihî ve mitolojik öğeleri belirleyiniz.

• Çinlilerle Uygurlar arasındaki siyasi mücadeleler
• Han, hakan gibi unvanların varlığı
• Hükümdarlığın babadan oğula geçmesi
• Çin prensesleriyle evlenme
• Elçi gönderilmesi
• Falcıların varlığı
• Dağ ve ağaç gibi varlıklara kutsiyet atfetme
• Göç edilmesi
• Dönemdeki dini inanışlar

Mitolojik unsurlar: Ağaç, ışık, milli bütünlüğü, devletin ideallerini ve halkın huzurunu temsil eden Yada taşı (Destanda Kutlu Dağ olarak geçmektedir.) gibi mitolojik motifler kullanılmıştır.

10. Okuduğunuz destandaki açık ve örtük iletileri bulunuz. Destanla ilgili tespitlerinizi, eleştirilerinizi, güncellemelerinizi ve beğeninizi destana dayanarak ifade ediniz.
Cevap: İletiler: Sonunu düşünmeden alınan kararlar felakete yol açar.

Her milletin kendine özgü bir doğal destanının olmasının sebepleri ne olabilir? Araştırınız. Öğrendiklerinizi aşağıya yazınız.

Her milletin kendine özgü doğal destanlarının olmasının sebepleri arasında kültürel çeşitlilik, coğrafi ve doğal faktörler, toplumsal ve tarihsel deneyimler, sözlü gelenekler ve anlatı geleneği ile mitolojik ve dini inançlar önemli rol oynar. Bu faktörler, her bir toplumun kendine özgü hikaye ve efsanelerini oluşturmasına katkıda bulunur.