10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 251-252-253-254-255-256-257 Cevapları Meb Yayınları

Metni Anlama ve Çözümleme

1. Van Gölünde 20 metrelik dikitler bulundu başlıklı genel ağ haberinin unsurlarını 5N 1K kuralına göre aşağıdaki tabloya yazınız.

Ne: 4 kilometrelik alanı kaplayan ve “su altı peribacaları” olarak bilinen yaklaşık 20 metre uzunluğundaki dikitlerin (mikrobiyalit) görüntülenmesi
Nerede: Van Gölü
Ne zaman: Belirtilmemiş ama haberin genel ağda yayımlandığı zamandan çıkarılabilir.
Nasıl: Gölde yürütülen su altı çalışmalarıyla
Neden: Van Gölü’nün sırlarını çözmek amacıyla
Kim: Su Altı Görüntü Yönetmeni Tahsin Ceylan, Prof. Dr. Mustafa Sarı ve dalış eğitmeni Murat Kulakaç

2. Haberin amacını ve odak noktasını belirleyiniz.

Amacı: Haberin amacı yapılan bir araştırma sonucunu duyurmaktır.
Odak noktası: Odak noktası Van Gölü’dür.

3. Metnin görsel unsurla ilişkisini değerlendiriniz.
Cevap: Metinde görsel unsur olarak Van Gölü’nde varlığı belirlenen ve metne konu olan dikitler verilmiştir ve okuyucu için çok isabetli olmuştur.

4. Metinde ortaya konulan bilgi, tespit ve yorumları; gerekçe, kanıt, tutarlılık, geçerlilik, doğruluk açısından değerlendiriniz.
Cevap: Metinde ortaya konan bilgi araştırmayı yapan kişilerle görüşülerek inandırıcı hale getirilmiştir. Bizzat bu kişilerle görüşülmesi metnin tutarlılığımı, geçerliliğini sağlamıştır.

5. Haberdeki ters piramit tekniğinin bölümlerini aşağıdaki tabloya yazınız.

Başlık: Van Gölü’nde 20 metrelik dikitler bulundu

Özetleyici giriş: Van Gölü’nde 4 kilometrelik alanı kaplayan ve “su altı peribacaları” olarak bilinen 20 metre uzunluğunda dikitler belirlendi.

Ayrıntılar: Metne konu olarak alınan durum bir kere daha ifade edilerek araştırmayı yapan kişilerin sözlerine yer verilmiş.

Geçmiş hakkında bilgi: Söz konusu dalışların her yıl iki defa yapıldığının hatırlatılması.

Sonuç: Bulunan mikrobiyalitlerin daha önce literatürde yer alan bilgilerin hemen hepsini altüst ettiği ve mikrobiyalitlerle ilgili tüm bilgilerin değişebileceği aşamaya gelindiğinin ifade edilmesi.

6. Metnin üslup özelliklerini belirleyiniz.
Cevap: Metin bir haber yazısıdır ve buna göre oluşturulan bir üslup söz konusudur. Haber bilimsel bir konuyla ilgili olduğu için yer yer bilimsel terimlere yer verilmiştir. Araştırmayı yapan insanların sözlerine yer verilerek tutarlılık sağlanmış; açık, anlaşılır bir dil kullanılmıştır.

7. Metinde yazar ile anlatıcının aynı kişi olup olmadığını belirleyiniz.
Cevap: Metinde yazar ile anlatıcı aynıdır, yazar araştırmayı yapan kişilerin sözlerini de alıntılamıştır.

8. Metinde yazarın bakış açısını belirleyiniz. Bakış açısını belirlerken yazarın konuyu hangi açıdan ele aldığını, yönlendirme yapıp yapmadığını, öznel veya nesnel davranıp davranmadığını dikkate alınız.
Cevap: Yazarın nesnel bir bakış açısı vardır. Metinde kişiselliğe yer verilmemiş, sadece kamuoyunun bilgilendirilmesi amaçlanmış, herhangi bir yönlendirmede bulunulmamıştır.

Etkinlik

a. Aşağıdaki metni okuyunuz.

b. Okuduğunuz metnin genel ağ haberi niteliği taşıyıp taşımadığını gerekçeleriyle değerlendiriniz.
Cevap: Metin genel ağ haberi niteliği taşımaktadır. Çünkü metnin sonunda genel ağdan denilerek kaynak gösterilmiştir. Yazı görselle desteklenmiştir. Sütun ve sayfa sınırlaması olmadan yazılmıştır.

1-7. soruları yukarıda verilen yapılandırılmış griddeki cümle çeşitlerine göre cevaplayınız.

1. “Tek baskı yapılmış ve yeniden basılmamış.” cümlesi yukarıdaki kutucuklarda belirtilen cümle çeşitlerinden hangilerini örneklemektedir? Kutucuk numaralarını aşağıda belirtilen yerlere yazınız.

Yükleminin Yerine Göre: Kurallı cümle
Yükleminin Türüne Göre: Fiil cümlesi
Anlamına Göre: Olumsuz cümle
Yapısına Göre: Bağlı cümle

2. “Pohnpei’de çok az kıyı erozyonu gözlemlendi.” cümlesi yukarıdaki kutucuklarda belirtilen cümle çeşitlerinden hangilerini örneklemektedir? Kutucuk numaralarını aşağıda belirtilen yerlere yazınız.

Yükleminin Yerine Göre: Kurallı cümle
Yükleminin Türüne Göre: Fiil cümlesi
Anlamına Göre: Olumlu cümle
Yapısına Göre: Basit cümle

3. “Nunn, bunun Pohnpei’nin görece yüksek rakımlı olmasından ve mangrov ormanlarıyla çevrili olmasından kaynaklandığı görüşünde.” cümlesi yukarıdaki kutucuklarda belirtilen cümle çeşitlerinden hangilerini örneklemektedir? Kutucuk numaralarını aşağıda belirtilen yerlere yazınız.

Yükleminin Yerine Göre: Kurallı cümle
Yükleminin Türüne Göre: İsim cümlesi
Anlamına Göre: Olumlu cümle
Yapısına Göre: Birleşik cümle

4. “Dünyanın en büyük mikrobiyalitleri Van Gölü’nde.” cümlesi yukarıdaki kutucuklarda belirtilen cümle çeşitlerinden hangilerini örneklemektedir? Kutucuk numaralarını aşağıda belirtilen yerlere yazınız.

Yükleminin Yerine Göre: Kurallı cümle
Yükleminin Türüne Göre: İsim cümlesi
Anlamına Göre: Olumlu cümle
Yapısına Göre: Basit cümle

5. “Buralar o kadar harika alanlar ki daha önce literatürde yer alan bilgilerin hemen hepsi alt üst oldu.” cümlesi yukarıdaki kutucuklarda belirtilen cümle çeşitlerinden hangilerini örneklemektedir? Kutucuk numaralarını aşağıda belirtilen yerlere yazınız.

Yükleminin Yerine Göre: Kurallı cümle
Yükleminin Türüne Göre: Fiil cümlesi
Anlamına Göre: Olumlu cümle
Yapısına Göre: Birleşik cümle

6. “Ben buraya geldim başarılı oldum ama bana bu temeli veren Türkiye’deki eğitimdi” cümlesi yukarıdaki kutucuklarda belirtilen cümle çeşitlerinden hangilerini örneklemektedir? Kutucuk numaralarını aşağıda belirtilen yerlere yazınız.

Yükleminin Yerine Göre: Kurallı cümle
Yükleminin Türüne Göre: İsim cümlesi
Anlamına Göre: Olumlu cümle
Yapısına Göre: Sıralı cümle, Bağlı cümle

7. Yukarıdaki sorularda bulduğunuz cümle çeşitlerinin metindeki işlevlerini belirleyiniz.
Cevap: Bu cümle çeşitleri metinlerin anlamını olumlu, olumsuz, isim, fiil gibi özelliklerini belirtir.

8. Aşağıdaki parçada noktalama işaretlerinin kullanım amaçlarını belirleyiniz.

Van Gölü’nde 4 kilometrelik alanı kaplayan ve “su altı peribacaları” olarak bilinen yaklaşık 20 metre uzunluğundaki dikitler (mikrobiyalit) görüntülendi.

Bu cümledeki noktalama işaretlerinin kullanım amaçları şu şekildedir.

• Kesme işareti, özel ada delen durum ekini ayırmak için kullanıldı.
• Tırnak işareti, vurgulanmak istenen sözcük için kullanıldı.
• Yay ayraç, sözcüğün eş anlamlısını vermek için kullanıldı.
• Nokta, tamamlanmış cümlenin sonuna kondu.

Su Altı Görüntü Yönetmeni Tahsin Ceylan, Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYÜ) Su Ürünleri Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Sarı ve dalış eğitmeni Murat Kulakaç, gölde yürüttükleri su altı çalışmalarında yeni bulgulara rastladı.

Bu cümledeki noktalama işaretlerinin kullanım amaçları şu şekildedir.

• Ceylan, : Virgül, eş görevli kelimeler arasına kondu.
• (YYÜ) : Yay ayraç, kısaltmanın yazımı için kullanıldı.
• Prof. Dr. : Noktalar, kısaltmaların sonunda kullanıldı.
• Kulakaç, : Virgül, özneden sonra kullanıldı.
• rastladı. : Tamamlanmış cümlenin sonunda kullanıldı.

9. Aşağıdaki parçada günümüz yazım ve noktalama kurallarına uymayan kullanımları tespit ederek bu durumun nedenini belirtiniz.

Norveç Ulusal Kütüphanesindeki depoda uzun yıllardır saklanan atlasın, Türkler ve Müslümanlar’ın ilk basılı atlası “Cedid Atlas Tercümesi” (1803) olduğu belirlendi.

Norveç Ulusal Kütüphanesinde çalışan Anders Kvernberg, kütüphanenin varlığından habersiz bir şekilde yıllardır deposunda sakladığı atlasın Türkler’in ve Müslümanlar’ın ilk basılı atlası olan “Cedid Atlas Tercümesi” olduğunu ortaya çıkardı. Kvernberg, 1803’te Osmanlı’nın başkenti

İstanbul’da sadece 50 adet basılan ve şu an dünyada sayılı kopyası bulunan atlası sosyal medyanın yardımıyla keşfetti. Yaklaşık 150 bin harita ve atlasın yer aldığı kütüphanede, Osmanlı İmparatorluğuna ait 1803 tarihli bir atlas farkeden Kvenberg, atlasın fotoğrafını sosyal paylaşım platformu Reddit’te paylaştı. Paylaşımından bir süre sonra Reddit’teki başka bir kullanıcının da aynı atlastan bir sayfa paylaştığını gören Kvernberg, yorum yapan bir kullanıcısı sayesinde kitabın isminin “Cedid Atlas Tercümesi” olduğunu öğrendi.

TEK BASKI YAPILMIŞ

Dünyanın en nadir atlaslarından birini keşfettiğini anlayan Kvernberg, yaşadığı anı şu ifadelerle anlattı: “Haftalar öncesinde elimde tuttuğum atlasın, Reddit’tekinin aynısı olduğunu farkettim. Hemen depoya onun yeniden basım veya sonraki baskı olup olmadığını kontrol etmek için indim. Ancak hakiki eski kâğıt ve deriydi. Tek baskı yapılmış ve yeniden basılmamış. Dünyada 14 kopyası bulunuyor. İşte bu kalbinizi çarptırıyor.”

– Norveç Ulusal Kütüphanesi’ndeki: Norveç Ulusal Kütüphanesindeki
– Müslümanlar’ın: Müslümanların
– Türkler’in: Türklerin
– Farkeden: Fark eden
– Farkettim: Fark ettim

a. Yazma Tür ve Tekniklerini Tanıma

b. Yazma Sürecini Uygulama

Yaşadığınız veya kurguladığınız bir olayı haber yazma aşamaları doğrultusunda haber metni hâline getiriniz.

Olay: Yerel bir parkta, her yaştan çocuğun katıldığı bir çevre temizliği etkinliği düzenlendi. Etkinlik sonunda parkın her köşesi tertemiz oldu.

Haber Metni: Yerel Parkta Çocuklar Çevre Temizliği Yaptı!

Bugün şehrimizin en popüler parkında, çocuklar el birliğiyle büyük bir çevre temizliği etkinliği düzenledi. Genç gönüllüler, parkın her köşesini temizleyerek hem doğaya hem de şehir halkına büyük bir katkı sağladı. Etkinlik sonrasında park ziyaretçileri, temiz bir alanda vakit geçirme fırsatı buldu. Etkinliği düzenleyen çocuklar, çevre bilincinin önemini bir kez daha vurguladı.

a. Sözlü İletişim Tür ve Tekniklerini Tanıma

Haber Sunuculuğu
Radyo ve televizyonların haber merkezlerince hazırlanan haber bültenlerini sunan kişiye haber sunucusu (haber spikeri), bu kişinin yaptığı işe ise haber sunuculuğu denir.
Televizyondaki haber sunucusu, seyircinin göremeyeceği bir noktada bulunan ve prompter adı verilen bir ekrandan akan haber metinlerini okur. Bir son dakika gelişmesini duyurmak veya canlı yayın sırasındaki bir hatayı düzeltmek için canlı yayın masasıyla sürekli bağlantı hâlinde olur.
Haber sunuculuğu; gündemi ve gelişmeleri yakından takip etmeyi, donanımlı ve tarafsız olmayı gerektirir. Haber sunuculuğunda dilin inceliklerine hâkim olmak, vurgu ve tonlamaya dikkat etmek ve beden dilini etkili kullanmak önemlidir. Dile ve habere hâkim olmayan sunucu bocalayabilir, gerekli vurguları yapamayabilir. Böylece önemli bir haber, sıradan bir habermiş gibi sunulabilir.
Haberlerin sunuluşu, hazırlanışı kadar önemlidir. Haber sunucusu; haber metnini yazım ve noktalama kurallarına dikkat ederek, her kelimenin değerini vererek, ne çok hızlı ne de çok yavaş okumalıdır. Yayın sırasında ortaya çıkan aksilikleri seyirciye aksettirmeden haber sunumunu sürdürmelidir.

b. Sözlü İletişim Uygulamaları

Etkinlik

Yazdığınız veya seçtiğiniz haber metinlerini haberin içeriğini yansıtacak şekilde sununuz. Sunumunuzu yaparken aşağıdaki uyarıları göz önünde bulundurunuz.
* Boğumlama, vurgulama, tonlama ve duraklamaya dikkat ediniz.
• Sesleri ve heceleri birbirine karıştırmadan, yutmadan, tam ve doğru çıkarınız, kelime ve cümle vurgusuna dikkat ediniz; ses tonunuzu amacınıza, ortama, içeriğe ve hedef kitleye uygun olarak ayarlayınız.
• Konuşurken nefes almak için sözün anlamına uygun duraklamalar yapınız.
* Konuşma sırasında “hım, eee, ııı” gibi sesleri kullanmaktan kaçınınız.
* “İşte, hani, yani, şey, mesela, gerçekten” vb. kelimeleri sıkça tekrarlamaktan kaçınınız.
* İçeriğe ve hitap ettiğiniz kitleye uygun jest ve mimikler kullanınız, dinleyicilerle göz teması kurunuz, heyecanınızı kontrol ediniz.

• Cevap: