10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 95 Cevapları Meb Yayınları

Metni Anlama ve Çözümleme

1. Okuduğunuz mânilerin temalarını belirleyiniz.
Cevap: 1 numaralı maninin teması dilin önemidir. II numaralı maninin teması ise aşkın insanı düşürdüğü zor durumlar iken III numaralı maninin konusunun ise yine aşk olduğunu görürüz.

2. III numaralı mânideki sanatlı söyleyişi belirleyerek bu söyleyişin anlama katkısını ifade ediniz.
Cevap: Burada cinaslı söyleyiş vardır. En bilinen örneği asmaya yar asmaya ben dokunmam üzüm asmaya yarimden vazgeçmem götürseler asmaya şeklindedir. Bu manide de güldüğümü şeklindeki kullanımda benzerlik görürüz. Bu hem ahengi arttırır hem de okurun daha kolay aklında tutmasını sağlar.

3. III numaralı mânideki cevap beklemeyen soru cümlesinin anlama katkısını ifade ediniz.
Cevap: Kim görmüş güldüğümü derken aslında cevabını bildiği bir soru sorar şair amacı aslında yaşadıklarını okura daha çok hissettirerek aktarmaktır.

4. Okuduğunuz mânilerde ahengi sağlayan ögeleri (ölçü, uyak, redif, asonans, aliterasyon, sözcük tekrarı vb.) belirleyerek bunların mânilere katkısını değerlendiriniz.

Ölçü: 7’lik hece ölçüsü
Uyak: 1. mani: köz öldürür /göz öldürür / söz öldürür -öz sesleri tam kafiyedir. 2. manideki ile/dile/bile -ile sesleri zengin kafiyeye örnektir. 3. manideki güldüğümü / düğümü sözcüklerindeki kısımlarda yer alan ses tekrarları cinaslı kafiyeye örnektir.
Redif: Özellikle üçüncü manideki güldüğümü ve ilk manideki öldürür kısımları redife örnektir.
Asonans: Manilerde genellikle a ve e seslerinin fazlaca kullanıldığını görürüz.
Aliterasyon: Özellikle s, k ve l sesleri şiirdeki aliterasyonlara örnek teşkil ederler.
Kelime tekrarı: 3. Manide yer alan “güldüğümü” kısmı devamlı tekrar edilerek şiirde ahenk sağlamıştır.

1. Etkinlik

I
Ana başa taç imiş
Her derde ilaç imiş
Bir evlat pir olsa da
Anaya muhtaç imiş

II
A benim bahtiyârım
Gönülde tahtı yârim
Yüzünde göz izi var
Sana kim baktı yârim

a. Yukarıdaki mânilerin benzer özelliklerini belirleyiniz.

• Cevap: İki manide de hece ölçüsü, dörtlük nazım birimi kullanımı ve dilin sade anlaşılır olması benzerlik olarak söylenebilir.

b. Mânilerin temalarını belirleyerek bu temaların evrensel olup olmadığını tartışınız.
Cevap: İki tema da evrensel temaları işlemiştir. İlk manide ana sevgisi ikinci temada ise aşk teması işlenmiştir.

2. Etkinlik

I
Şu dağlar olmasaydı
Çiçeği solmasaydı
Ölüm Allah’ın emri
Ayrılık olmasaydı
II
Düşde gör
Hayâlde gör düşde gör
Düşenin dostu olmaz
Hele bir yol düş de gör
III
Şu dağlar garip dağlar
İçinde garip ağlar
Kimse garip ölmesin
Garip için kim ağlar
Ağlarsa anam ağlar
Gerisi yalan ağlar

a. Biçimsel özelliklerinden hareketle yukarıdaki mânilerin türlerini belirleyiniz.
Cevap: Birinci mani tam maniye örnektir. İkinci mani kesik maniye örnekken üçüncü mani ise yedekli maniye örnektir.

b. Mânilerde geçen atasözlerini belirleyiniz.
Cevap: Düşenin dostu olmaz, Ağlarsa anam ağlar gerisi yalan ağlar manilerde kullanılan atasözlerine örnektir.

c. Bu atasözlerinin mânilere katkısını değerlendiriniz.
Cevap: İkisi de manilerin anlam gücünü arttırmaktadır. Bu da manilerin dilden dile hem sevilerek yayılmalarını kolaylaştırmış hem de halkın beğenisi kazandırmıştır.

3. Etkinlik

I
Bahçenin yolu pıtrak
Yârim güldür, ben yaprak
Zenginliğe özenme
Dünya bir avuç toprak
II
Bağ bana
Bahçe sana bağ bana
Değme zincir kâr etmez
Zülfün teli bağ bana

a. Yukarıdaki mânileri yapılarına göre inceleyerek türlerini belirleyiniz.
Cevap: İlk mani düz manidir. İkinci mani ise cinaslı maniye örnektir. Çünkü ikinci manide dize sonu aynı yazılan ama farklı anlamlara gelen sesler kullanılmıştır.

b. Yukarıdaki mânileri tema, konu ve ahenk ögelerinin kullanılışı açısından karşılaştırınız.
Cevap: Tema olarak ilk mani maddi zenginliğin boşluğunu ikinci manide ise aşkın gücünün işlendiği görülür. Ahenk öğeleri bakımından ise iki manide de kafiye ve rediflerin varlığı göze çarpar.