10. Sınıf Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 53-54 Cevapları Öğün Yayınları

Metni Anlama ve Çözümleme

1. Metinden alınmış aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili kelime ve kelime gruplarının anlamını metindeki bağlamından hareketle tahmin ediniz. Tahmininizi kaynaklardan yararlanarak kontrol ediniz.

Kerem bir türlü dağdan gözünü ayıramıyordu. Yarım saat içinde ne değişiklikler olmuştu! Dorukları apaydınlık dağı, karanlık bulutlar sarmıştı birden. Ona baktıkça Kerem’in gönlü bir daralıyor, bir açılıyordu.

gözünü ayıramamak:bir şeye sürekli olarak bakmaktan kendini alamama
birden sarmak:çevresini çevirmek, çevresine dolanmak.
gönlü daralmak: Sıkılmak, bunalmak, içi daralmak.

2. Halk hikâyelerinin ortaya çıkmasında sözlü ve yazılı kültürün, toplumsal değişimlerin ve etkileşimlerin etkisini de düşünerek halk hikâyelerinin ortaya çıkışını ve tarihsel dönem ile halk hikâyelerinin ilişkisini belirleyiniz.
Cevap: Halk hikayeleri, toplumsal iz bırakmış bir olaydan veya bir yazınsal ürünün sözlü kültürde bıraktığı derin etkiden kaynaklanarak ortaya çıkan halk edebiyatı ürünlerine verilen isimdir. Halk hikayeleri Destan Dönemi’nin bitmesinden sonra ortaya çıkmıştır. Ayrıca, bazı halk bilimciler halk öyküsünü: “Çağdaş çağlara yaklaştıkça geçirdiği değişimle destanların yerini tutan halk ürünü.” olarak görmüştür. Destanlar olağanüstü ögelerin çokça rastlandığı türlerdir. Halk hikâyeleri ise olağanüstülük düzeyinin ikinci safhasında yer alır ve destanlara oranla halk hikâyelerinin olay örgüsü daha gerçekçidir. Halk hikâyeleri bu yönüyle modern çağların yazın türleri olan roman ve öykü gibi mensur türlerle, destan arasında bir geçiş sürecini yansıtan ürünlerdir.
Türk edebiyatında halk hikâyelerinin en eski örneği sayılan “Dede Korkut Hikâyeleri” destandan halk hikayeciliğine geçiş döneminin ilk ürünü olarak kabul edilmektedir…

3. Bir metinde üzerinde söz söylenen, yazı yazılan duygu, düşünce, olay veya durumlara konu denir. Konuyu oluşturan öğelerden yararlanılarak okura aktarılmaya çalışılan temel duygu veya anlamlara tema denir. Bu kısa hatırlatmadan yola çıkarak okuduğunuz metnin konusunu ve temasını belirleyiniz.

Konu: Kerem’in aşkı Aslı’nın peşinden her yere gitmesi onu araması sonunda bulsa bile Keşiş’in yani kızın babası yüzünden kavuşamamaları anlatılmaktadır.

Tema: Aşk ve kavuşamama

4. Farklı düşüncelere, özelliklere sahip olmaktan veya hayat tarzından dolayı yaşanan anlaşmazlık durumlarına çatışma denir. Buna göre siz de okuduğunuz metindeki temel çatışmayı ve bu çatışma etrafında metinde yer alan veya metnin ima ettiği diğer çatışmaları belirleyiniz.
Cevap: Bu metindeki en önemli çatışma dinler arası hoşgörüsüzlük sonucu Keşiş’in sözünden dönerek kızı Aslı’yı Kerem’e vermemesi ve bu yüzden sevgililerin ayrı kalmaları ve bir türlü kavuşamamalarıdır. Metindeki diğer çatışmalar ise yol üzerinde Kerem’in karşılaştığı her sorunu sazıyla sözüyle çözebilmesidir.

5. Belli bir konu çevresinde var olan birden fazla olayın, sebep-sonuç ilişkisine bağlı bir biçimde oluşturdukları organik bütüne olay örgüsü dendiğini düşünerek okuduğunuz metnin olay örgüsünü belirleyiniz.

• Padişahın saray yaptırması
• Padişahla Keşiş’in çocuklarının olmaması
• Aksakallı İhtiyarın Padişahın karısı ile Keşisin karasına dikmeleri için fidan vermesi
• Hanım Sultan’ın rüya görmesi
• Elma ağıcın meyve vermesi ve Hanım Sultan ile Keşiş’in karısının bu elmadan yiyip sözleşmeleri
• İki kadınında hamile kalması ve çocuklarının olması
• Keşişin kızı büyüyünce sözünü tutmayıp kızını kaçırmak istemesi
• Keşisin padişahın huzuruna gelerek kızının öldüğünü söylemesi
• Mirza’ın rüyasında Kara Sultan’ı görüp aşık olması
• Mirza’nın av sırasında rüyasında aşık olduğu kızı görmesi
• Bu karşılaşmadan sonra Mirza’nın adının Kerem, Kara Sultan’ın adının ise Aslı olması
• Kerem’in Aslı’yı aramak için şehir şehir dolaşması
• Kerem’in Aslı’yı Kayseri’de bulup onun Müslüman olmasına vesile olması
• Keşiş’in Aslı’yı başkasıyla nişanlayıp düğün hazırlıklarına başlaması
• Aslı’nın düğünü sırasında Kerem’den haber alıp onun yanına gitmesi
• Keşiş’in kızını Kerem’e vermesi ve hileli bir elbise yapması
• Düşün gecesi Kerem’in sabaha kadar hileli elbiselerin düğümünü çözmeye çalışması
• Kerem’in ah edip yanıp kül olması
• Aslı’nın saçını süpürge ederken yanıp kül olması
• Padişah’ın Keşiş’i öldürmesi ve Sofi’nin Kerem ile Aslının mezarı başında dua etmesi.

6. Okuduğunuz metindeki şahısların rol dağılımlarını, olay akışını etkileyen fiziksel, psikolojik ve ahlaki özelliklerini, toplumsal statülerini de dikkate alarak tip veya karakter özelliği gösterip göstermediklerini belirleyiniz.
Cevap: Kerem ile Aslı ama roldedirler ve kahramandırlar. Keşiş ile padişah tiptirler Keşiş kötüyü Padişah ile Sofu ise iyi tipi temsil ederler. Kerem’in saz aşığı olarak bağlamasıyla sözüyle her türlü zorluktan karşısındakini hayran bırakarak sıyrılması olayların akışını değiştirebilmektedir.

Kerem ile Aslı hikayesindeki Kahramanlar (Kişiler)

Ahmet Mirza (Kerem), Kara Sultan (Aslı), Kerem’İn Ba­bası (Padişah), Kerem’İn Annesi (Hanım Sultan), Ash’nın Ba­bası (Keşiş), Ash’nın Annesi (Keşişin Karısı), Nur Yüzlü İhti­yar, Sofi (Kerem’İn yanından Ayrılmayan Arkadaşı), Külhan­beyi (Halepli bir kabadayı), Hancı, Kahvehaneci, vb.

7. Okuduğunuz metinde kahramanların ruh hâli ile zaman ve mekân arasındaki ilişkiyi tespit ederek olayların gelişiminde zaman ve mekânın işlevini belirleyiniz.
Cevap: Zaman geçmiş zamandır mekan olarak ise bir çok farklı mekan söz konusudur. Keşiş’in Aslı’yı bir çok farklı yere götürmesi Kerem’in hep yabancısı olduğu yerlerde sorunları çözmekle uğraşması hikayedeki mekanın olayların gelişimindeki işlevini gösterir bize.

8. Hikâyede, olay veya durumları aktaran, anlatan kurmaca kişilik anlatıcıdır. Anlatıcı, yalnızca o hikâyeye özgü olarak kurgulanan bir kişiliktir. Anlatıcının, aktardığı olayla ilgili ayrıntılara hâkimiyeti ve ayrıntıları aktarma biçimine ise bakış açısı denir. Bu kısa hatırlatmadan yola çıkarak okuduğunuz metindeki anlatıcı ve bakış açısının işlevini belirleyiniz.
Cevap: Anlatıcı yazardır. Üçüncü tekil şahıs anlatıcı vardır. Bakış açısı olarak ise Tanrısal ( Hakim) bakış açısı vardır. Yazar her şeyi bilmektedir.

9. Okuduğunuz metinde yararlanılan anlatım biçimlerini (öyküleme, betimleme vb.) ve anlatım tekniklerini (gösterme, tahkiye etme, özetleme, geriye dönüş, diyalog, iç konuşma, iç çözümleme, bilinç akışı, pastiş, parodi, ironi vb.) tespit ederek bunların metindeki işlevini belirleyiniz.

Tahkiye: Okurun hikayeye daha çok ilgi duymasını sağlamaktadır.

Özetleme: Özellikle kalın siyah şekilde verilen bölümler bizlere hikaye ile ilgili açıklamalar yapılması bakımından önemlidir.

Diyalog: Metinde Sofu ile Kerem’in konuştukları kısımlardır.

10. Okuduğunuz metindeki açık ve örtük iletileri belirleyiniz. Metinle ilgili tespitlerinizi, eleştirilerinizi, güncellemelerinizi ve beğeninizi metne dayanarak ifade ediniz.

Açık ileti: Kerem’in yaşadığı zorluklara rağmen yılmaması, Aslı’dan vazgeçmemesi, Keşiş’in sevgilileri ayırmayı bir türlü bırakmaması.

Örtük İleti: Aşkın kuvveti, aşk için insanın her şeyi yapabilmesi.

11. Sabır; hoşa gitmeyen olaylar, insanı zorlayan durumlar karşısında ruhsal dengeyi bozmamak için dünya ve ahiret yararlarını düşünerek insanın kalbinde yer tutan sükûnet ve dayanma kuvveti, Allah’a sığınıp güvenerek bela ve felaketlere direnç göstermedir. Bu açıklamaya göre sabır, insana ne kazandırır? Belirtiniz.
Cevap: İnsana dayanma gücü verir. İnsanın zor zamanlar ve durumlar karşısında güçlü kalmasını ve sorunlara çare bulmasını sağlar.

Bir sosyal grup veya toplumun kendi varlık, birlik, işleyiş ve devamını sağlamak, sürdürmek için üyelerinin çoğunluğu tarafından doğru ve gerekli oldukları kabul edilen ortak düşünce, amaç, temel ahlaki ilke ya da inançlara değer denir. Bu açıklamadan yola çıkarak okuduğunuz metindeki millî, manevi ve evrensel değerleri aşağıda verilen tabloda gösteriniz.

Milli Değerler
Cevap: Saz aşıklığı, toy sırasında gelinin düğün kıyafeti(rüyada da olsa)

Manevi Değerler
Cevap: Saygı, Dini inançlar, dua

Evrensel Değerler
Cevap: Aşk, ayrılık, yardımseverlik, sözün gücü