10. Sınıf Meb Kimya Ders Kitabı Sayfa 165-166 Cevapları

10. Sınıf Kimya Ders Kitabı Cevapları – MEB Yayınları Sayfa 165–166 | Etkinlik: Çözünme Türleri

Bu etkinlikte iyonik, moleküler ve kimyasal çözünme türleri; çözücü–çözünen etkileşimleri temelinde karşılaştırılmaktadır.
Sorular, tanecik yapısı ve etkileşim türleri dikkate alınarak cevaplanmıştır.

Sayfa 165 – Etkinlik

Etkinliğin Adı: Çözünme Türleri
Etkinliğin Amacı: Çözünme türlerini çözücü–çözünen etkileşimi bağlamında sınıflandırabilme
Etkinliğin Süresi: 20 dakika

Soru 1: Tuzun ve amonyak gazının suda çözünmesi benzer midir? Ya da tuzlu su ile şekerli suyun çözünmesinde çözücü–çözünen etkileşimleri değişiklik gösterir mi? Düşüncelerinizi etki altında kalmadan sınıf arkadaşlarınızla paylaşınız ve aşağıdaki alana yazınız.

Cevap: Tuzun suda çözünmesi ile amonyak gazının suda çözünmesi benzer değildir. Tuz, suda iyonlarına ayrılarak çözünür ve bu olay iyonik çözünme olarak adlandırılır. Amonyak ise suda kimyasal tepkimeye girerek amonyum (NH₄⁺) ve hidroksit (OH⁻) iyonlarını oluşturur.
Tuzlu su ile şekerli su arasındaki fark da buradan kaynaklanır. Tuz iyonik çözünürken, şeker moleküler çözünme gösterir ve iyonlarına ayrılmaz.

Sayfa 166 – Etkinlik

Soru 2: Yukarıdaki tabloda çeşitli maddelerin suda çözünme sürecine ilişkin çözücü ve çözünen etkileşimlerini içeren sembolik ve alt mikro gösterimler verilmiştir. Tabloyu inceleyiniz ve çözünme olayını ayırt etmek için ölçütler belirleyiniz. Ölçütleri belirlerken araştırmacı ve sorgulayıcı bir bakış açısıyla hareket ediniz.

Cevap: Çözünme olayını ayırt etmek için şu ölçütler kullanılabilir:

• Çözünen maddenin iyonik mi, kovalent mi olduğu
• Çözünme sırasında iyon oluşup oluşmadığı
• Kimyasal tepkime gerçekleşip gerçekleşmediği
• Çözücü–çözünen arasındaki etkileşim türü (iyon-dipol, hidrojen bağı vb.)

Soru 3: Belirlediğiniz ölçütler doğrultusunda çözünme olayını çözücü–çözünen tanecikleri ve etkileşimleri temelinde (çözünenin tanecik yapısını göz önüne alarak) ayrıştırınız.

• Tuzun suda çözünmesi: İyon–dipol etkileşimi vardır, iyonik çözünme gerçekleşir.
• Şekerin suda çözünmesi: Hidrojen bağı ve dipol–dipol etkileşimi görülür, moleküler çözünme olur.
• Amonyak gazının suda çözünmesi: Su ile kimyasal tepkime gerçekleşir, kimyasal çözünme olur.

Soru 4: Verilen çözeltileri belirlediğiniz ölçütlere göre sınıflandırarak aşağıdaki tabloyu tamamlayınız.

• Tuzun suda çözünmesi → İyonik çözünme
• Şekerin suda çözünmesi → Moleküler çözünme
• Amonyak gazının suda çözünmesi → Kimyasal çözünme

Soru 5: Aşağıdaki tabloda sınıflandırılan çözünme türleri ile kendi ölçütlerinize göre sınıflandırdığınız çözünme türlerini karşılaştırınız. Farklılık varsa nedenlerini tartışınız.

Cevap: Her iki sınıflandırma da genel olarak birbiriyle uyumludur. Fiziksel çözünmede maddenin kimyasal yapısı korunur, kimyasal çözünmede ise yeni maddeler oluşur.
Farklılık oluşması durumunda bunun nedeni, tanecik yapısının veya etkileşim türlerinin yeterince dikkate alınmaması olabilir.

Değerlendirme Bölümü

Soru 1: Tuzlu su elektriği iletirken şekerli su iletmez. Bu durumu çözücü–çözünen etkileşimleri temelinde nasıl açıklarsınız? Düşüncelerinizi yazınız.

Cevap: Tuz suda çözündüğünde iyonlarına ayrıldığı için elektrik akımını iletir. Şeker ise suda iyonlaşmadan moleküler hâlde çözünür. Bu nedenle tuzlu su elektriği iletirken şekerli su iletmez.

Soru 2: “Gazlı içecekler hazırlanırken CO₂ gazı, yüksek basınç altında şişelere gönderilir. CO₂ gazı ile suyun tepkimeye girmesiyle oluşan karbonik asit (H₂CO₃), bu içeceklere asidik özellik kazandırır.” ifadesinde geçen çözünme türünü kendi cümlelerinizle açıklayınız.

Cevap: CO₂ gazı suda kimyasal tepkimeye girerek karbonik asit oluşturur. Bu olayda yeni bir madde oluştuğu için bu çözünme kimyasal çözünme olarak adlandırılır.