10. Sınıf Meb Tarih 4. Ünite Ölçme Değerlendirme Cevapları

Sayfa 117 Cevapları

Aşağıdaki terimleri birer cümleyle açıklayınız.

Müderris; Müderris, medresede ders veren demektir. Bugünkü üniversite profesörleri ile kıyaslanabilir

Sahn-ı Seman, II. Mehmed‎’in İstanbul’u fethinden sonra kurduğu eğitim kurumları arasında en üst düzeyde eğitim veren yüksek öğrenim kurumudur.

İstimâlet Politikası; Fethedilen yerlerin halkına iyi, eşit, adil ve hoşgörülü davranma, onları himaye etme, dış düşmanlara karşı can ve mal güvenliğini sağlama, dinî konularda özgürlük verme ve vergi hususunda kolaylık göstererek halkın Osmanlı Devleti’ne karşı kalplerini kazanma politikasıdır.

Aşağıdaki soruları cevaplayınız.

1. Osmanlı Devleti’nde Türkçenin bilim dili hâline gelmesi için yapılan çalışmalar nelerdir?

2. Anadolu’daki mutasavvıfların öğretilerindeki ortak noktalar nelerdir?

İslamın ışığında insanın ahlaki olgunluğu erişmesini sağlamak, bu olgunluğu yaşama tatbik etmek ve Allah’a ulaşmak Anadolu’daki mutasavvıfların ortak noktalarıdır.

3. Fetihlerle birlikte Anadolu ve Rumeli şehirlerindeki kültürel dönüşümü açıklayınız?

4. Fatih Sultan Mehmet Dönemi’ndeki ilmi faaliyetler nelerdir?

• En yüksek dereceli medrese Fatih’in yaptırdığı Sahn-ı Seman Medreseleriydi.
• Fatih ve Kanuni Dönemi’nde medreseler geliştirilerek alt bölümler oluşturulmuş ve hadis araştırmaları için Darülhadis, tıp eğitimi için Darüttıp, Kur’an’ın okunması ve ezberlenmesi için Darülkurra gibi ihtisas medreseleri kurulmuştur.
• Fatih Sultan Mehmet, ilmiye sınıfında teşkilat ve eğitimde önemli değişiklikler yapmıştır. Bu dönemde müspet ilimler ve felsefi yaklaşımlar ön plana çıkmıştır.
• Birçok Latince eser Türkçe’ye çevrilmiş özellikle tıp, matematik ve astronomi alanlarında yeni eserler yazılmıştır.
• Dinî ve felsefi konulara ilgi duyan Fatih Sultan Mehmet, ulema ile yakın ilişkiler kurmuş, birçok ilmî konunun tartışılmasını teşvik etmiştir.
• Akşemseddin ve Ali Kuşçu gibi alimler Fatih’in yanında yer almıştır.

Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları cevaplayınız.

1. • Fatih, saray kütüphaneleri dışında ülkenin
çeşitli şehirlerinde yaptırılan külliye, cami, medreselerde çok sayıda kütüphane kurmuştur.
• Yavuz Sultan Selim; Urfa, Kahire, İskenderiye, Halep, Kudüs, Şam’daki kültür ve sanat eserlerini İstanbul’a getirtmiştir. Buna göre aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?
A) İlmiye sınıfının etkinliği azaltılmıştır.
B) Türk dilinin gelişmesi sağlanmıştır.
C) Devletin kültür seviyesi yükseltilmiştir.
D) İlimler tasnif edilmiştir.
E) Tasavvuf önem kazanmıştır.
Cevap: C

2. Osmanlı Devleti; çeşitli etnik ve dinî kökenden tebaanın ticari, sosyal, kültürel ve bilimsel etkinliklerini sürdürdüğü bir devlettir.
Bu durum aşağıdakilerden hangisinin oluşumuna zemin hazırlamıştır?
A) İlimlerin tasnif edilmesinde
B) Kültürel birikimin oluşmasında
C) Askerî yapının güç kazanmasında
D) Zaviyelerin çoğalmasında
E) İlmiye sınıfının önem kazanmasında
Cevap: B

3. Anadolu’nun İslamlaşmasında etkili olan aşağıdaki mutasavvıflardan hangisi Anadolu’da yaşamamıştır?
A) Ahmet Yesevî B) Yunus Emre
C) Ahî Evran D) Hacı Bektâş-ı Velî E) Hacı Bayram-ı Velî
Cevap: A

4. Osmanlı Devleti’nde ilmiye sınıfı;
I. askerî,
II. eğitim-öğretim,
III. idari ve adli
görevlerinin hangilerinden sorumludur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: D

5. Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Devleti’nde görülen el sanatlarından biri değildir?
A) Dokumacılık B) Hat C) Ahşap işlemeciliği D) Çini E) Heykel
Cevap: E

SAYFA 118 CEVAPLARI

Aşağıdaki soruları metinden yola çıkarak cevaplayınız.

II. Murat metnine göre cevapladık.

1. Timur Devleti’nin Osmanlılar için tehlike oluşturmasının gerekçeleri nelerdir?

Timur’un ölümünden sonra oğlu Şahruh’un idaresindeki Timur Devleti, II. Murad tahta geçtiğinde, hâlâ kuvvetini koruyor olup, Anadolu’ya tekrar sefer yapabilecek güçte olmaları tehlike oluşturuyordu.

Hem Haçlı seferleri hem Timur Devleti’nin saldırıları Osmanlı Devleti’ni zor durumda bırakabilirdi.

2. II. Kosova Savaşı’nın Türk tarihi açısından önemi nedir?

II. Kosava Savaşı’nın Türk tarihi açısından önemi, Balkanlar’daki Türk egemenliğinin kesinleşmesidir.

3. “Ebu’l-hayrât” ne demektir?

Ebû’l- Hayrât”, “Hayırların Babası” demektir. II. Murat’a yaptırdığı bir çok eserden dolayı bu isim verilmiştir. Başta Bursa ve Edirne’de olmak üzere Rumeli’de de bir çok cami, medrese, saray ve köprüler yaptırmıştır.

4. II. Murad Dönemi’nde Türkçe’nin ve Türk kimliğinin ön plana çıkmasının nedenleri neler olabilir?

1. Milli kültür anlayışı kazandırarak birlik ve beraberliği artırmak
2. Fars kültürü ve diğer yabancı kültürlerin etkisini önlemek
3. Ayrı bir kültür ve devlet olduğu bilincini oluşturmak
4. Osmanlı soyunun büyük ve kutlu olduğunu anlatmak gerekçeleri ile kayı boyu damgası kullanılmış olabilir.

İstanbul Rasathanesi ve Takıyüddin er-Rasıd

Aşağıdaki soruları metinden yola çıkarak cevaplayınız

1. Takıyüddin’in matematik ve astronomi alanında yaptığı çalışmalar nelerdir?

Takıyüddin, matematik sahasında beş, astronomi sahasında yirmi, fizik-mekanik sahasında üç, tıp ve zooloji sahasında birer eser telif etmiş ayrıca ölçü ve tartılar ile ilgili bir risale yazmıştır.

Takıyüddin, güneş parametrelerinin hesaplanması için yeni bir metot geliştirmiştir. Takıyüddin, güneş ve ay cetvellerini ihtiva eden zicler hazırlamıştır.

2. “Müneccimbaşı” ne demektir?

Saray hizmetinde bulunan bilginlerden gök bilimiyle uğraşanlara verilen unvandır.

3. İstanbul’da rasathane kurulmasının gerekçeleri neler olabilir?

Gökyüzü olaylarını incelemek, takvim, imsakiye ve zayiçe hazırlamak, savaş, doğum, düğün, denize gemi indirilmesi gibi konularda uğurlu saatler tespit etmek, kuyruklu yıldızların geçişi, zelzele, yangın, güneş tutulması ve ay tutulması gibi astronomi ile ilgili olayları tespit etmek.

4. Akli ve naklî bilimlere örnekler veriniz.

1- Nakli ilimler. (Tefsir, kelam, hadis, fıkıh ilmi)
2- Akli ilimler. (Matematik, edebiyat ve mantık ilmi gibi.)

5. Rasathanelerin günümüzde astronomi biliminin gelişmesine katkıları neler olabilir?

Günümüz astronomi biliminin gelişmesini sağlamıştır. Çeşitli bilim insanları yetiştirilmiştir. Eğitimin nakli değil, akli olmasını sağlamıştır.

SAYFA 119 CEVAPLARI

Kendini İlme Tahsis Eden Fâni, Bakidir.

Aşağıdaki soruları metinden yola çıkarak cevaplayınız.

1. “Zihniyetiyle bir ayağı Şark’ta öteki Garp’ta” ifadesi ne anlama gelmektedir?

Doğunun ilim ve manevi gücü ile batının ilim ve tekniğini en iyi şekilde birleştirmiş, ufku ve anlayışı geniş büyük bir insan ve değer olduğu anlatılmıştır.

2. Fatih Sultan Mehmet’in ilmin özgürlüğü ve şerefine yaptığı en büyük hizmet nedir?

İlim adamının fikrî özgürlük ve haysiyetini kurtarmasıdır.

3. “Teşrifat” ne demektir?

Protokol kuralları demektir. Resmi günlerde ve toplantılarda devlet büyüklerinin, kişileri makam ve sıralarına göre kabulü ve ilişkilerde kurallara göre davranma anlamına gelir.

4. Fatih’in, İstanbul’un Fethi’nden sonra yaptığı ilk icraatlar neler olmuştur?

İstanbul’a ayak basar basmaz, Ayasofya’dan ve papaz odalarından yararlanarak mevcut binalarda, ilk medreseleri açmış ve
Ali Kuşçu, Ali Tusi ve Molla Zeyrek gibi büyük hocaları bu müesseselerin başına getirmiştir.

5. Bir devletin bekasında, askerlerden oluşan ordu mu yoksa âlimler ve sanatkârlar ordusu mu daha önemlidir? Neden?

Alimler ve sanatkarlardan ordu daha önemlidir. Çünkü asker belli olan bir düşmanla savaşır. Düşman bellidir.

Alimler ve sanatkarlar ordusu ise cahillik ile savaşır. Cahillik düşmanı içimizden çıkar, önlem alınmazsa yıkıcıdır. Ayrıca alimler ordusu ülkenin diğer ülkelerden bilimde geride kalmamasını sağlar. Bilim askerinde savaşma teknolojini geliştirir.

6. Metnin başlığı olan “Kendini ilme tahsis eden fâni, bakidir.” ifadesinin anlamı nedir?

Bu bir hadistir. Bu sözde beka ve devam şartının ancak bilinçli bir bilgi ile olacağı anlatılmıştır.

İlim insan hem dünyada devamlılık hem de ahirette baki bir huzur sağlar.

7. Fatih Sultan Mehmet’in ilim alanında ulaşmak istediği en büyük amaç nedir?

İstanbul’u ilim ve fen durağı hâline getirmek en büyük amacıydı.

8. Aşağıdakilerden hangisi toplantılarda âlimler otururken ümeranın ayakta durmasının sebeplerinden biri olabilir?
A) Ulemanın şöhret sahibi olması
B) Yönetici kademelerinin genellikle ilmiye sınıfından seçilmesi
C) Ulemanın devlet kademelerindeki en üst sınıfı oluşturması
D)İlim adamlarına büyük hürmet gösterilmesi
E) Ümeranın devlet kademesinde daha alt seviyede yer alması