11. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 43-44 Cevapları Cem Yayınları

Metni Anlama ve Çözümleme

1. Okuduğunuz “Elli Kuruş” metninde anlamı verilen kelimelerin dışında bilmediklerinizi metindeki bağlamından hareketle tahmin ediniz. Tahminlerinizi sözlükten kontrol ediniz.

haminne: Yaşlı ve saygı duyulan kadın.
havadis: İlgi ile karşılanabilecek haber.
inme: Vücudun bir bölümünde hareket ve hissetmenin kalkması, felç, nüzul.
tahsildar: Bir kimse veya bir kuruluş adına para toplamakla görevli kimse, alımcı.
üstüne yatmak: Hakkı yokken bir şeyi kendine mal etmek, bir şeyi alıp vermemek.

2. Metnin tema ve konusunu belirleyiniz.

Konu: Babası tarafından terk edilen ve çalışmak zorunda olan küçük bir çocuğun öyküsü.
Tema: Öykünün teması; geçim sıkıntısıdır.

3. Metinde verilen açık ve örtük iletileri belirleyerek metni yorumlayınız.
Cevap: Metinde açık iletiler, çocuğun gazete borcunun azalması ve doktor olma hedefi gibi açıkça ifade edilen mesajlardır. Örtük iletiler ise çocuğun ailesinin ekonomik sıkıntı içinde olduğu, toplumsal dayanışmanın önemi, çocuğun yardım arayışının altında yatan nedenler gibi metinde açıkça ifade edilmeyen ancak dolaylı olarak iletilen mesajlardır. Bu örtük ve açık iletiler, metindeki karakterlerin yaşamlarını ve değerlerini anlamamıza yardımcı olur.

4. a) Okuduğunuz “Elli Kuruş” adlı hikâyede yazar, toplumun alt tabakalarında hayatını zorluklar içinde kazanan insanları işlemiştir. Bu tip sosyal konulara sıkça değinen Orhan Kemal, toplumcu gerçekçi bir anlayışa sahiptir. Bu hikâye ve bilgilerden hareketle toplumcu gerçekçi hikâye tarzının özelliklerini belirleyiniz. Ulaştığınız sonuçları maddeler hâlinde tahtaya yazınız.

• Sanat toplum içindir anlayışına sahiptirler.
• Sanattan ziyade ideoloji önemlidir.
• Toplumsal sorunlar eserler yoluyla dile getirilmiştir.
• Daha çok köylünün yaşadığı sıkıntılar dile getirilmiştir.
• Roman ve hikayelerde yerel söyleyişler dikkat çeker.
• Amaç belli konularda halkı aydınlatmaktır.

b) Toplumcu gerçekçi hikâyenin ortaya çıkması ve çeşitlenmesinde etkili olan unsurları belirleyiniz. Ulaştığınız sonuçları sözlü olarak ifade ediniz.
Cevap: Sanayi Devrimi, işçi sınıfının oluşumunu ve yaşam koşullarının kötüleşmesini beraberinde getirerek toplumcu gerçekçi hikayenin temellerini atmıştır. Realizm ve naturalizm, gerçekçi bakış açısını toplumun sorunlarını ve insan davranışlarını ele alarak desteklemişlerdir. Ekonomik değişimlerle beraber toplumsal adaletsizlikler artmış, bu da toplumcu gerçekçi hikayenin temalarını oluşturmuştur. Sosyalist düşünce ve devrimler, toplumcu gerçekçilik hareketini etkileyerek sosyalist gerçekçilik akımını doğurmuştur. Sosyal adalet ve insan hakları hareketleri, toplumcu gerçekçi hikayenin daha fazla çeşitlenmesine katkıda bulunmuştur.

c) Toplumcu gerçekçi hikâyenin edebiyat tarihi içindeki gelişimini sınıfta tartışınız.
Cevap: Toplumcu gerçekçilik, edebiyat tarihinde 19. yüzyılın sonlarından itibaren ortaya çıkan bir akımdır. Bu akım, sosyal adaletsizliklere, sınıf farklılıklarına ve toplumsal sorunlara odaklanarak gerçekçi bir anlatım tarzını benimser. Toplumcu gerçekçilik, insanların gerçek yaşamlarını yansıtmayı, toplumsal değişimi teşvik etmeyi ve okuyucuyu bilinçlendirmeyi hedefler. Sosyal sorunlara odaklanarak gerçekçi bir anlatım kullanması, toplumsal değişimi teşvik etme amacıyla yazılan eserlerin önemli bir özelliğidir.

ç) Toplumcu gerçekçi anlayışla yazan diğer yazarlarımızı belirleyerek defterinize yazınız.
Cevap: Yaşar Kemal, Kemal Tahir, Orhan Kemal, Sabahattin Ali, Necati Cumalı, Rıfat Ilgaz, Fakir Baykurt, Mahmut Makal, Samim Kocagöz, Abbas Sayar, Sadri Ertem, Dursun Akçam, Kemal Bilbaşar, Aziz Nesin, Attila İlhan

5. Okuduğunuz metinde başvurulan anlatım biçimleri ve tekniklerini, bunların işlevlerini belirleyiniz.
Cevap: Öyküde; “iç konuşma” ve “diyalog” (karşılıklı konuşma) teknikleriyle, öyküleyici ve betimleyici anlatım türleri kullanılmıştır. Öyküdeki tasvir ve tahliller oldukça başarılıdır. Öykünün anlatımı realist izler taşımaktadır. Toplumsal çelişkiler ustaca vurgulanmıştır.

6. Metinde millî, manevi ve evrensel değerler ile sosyal, siyasi ve tarihî öğeleri belirleyiniz.
Millî Değerler: Gazete satıcısının çocuğa yardım etmesi, toplumsal dayanışma ve yardımlaşma değerlerini yansıtır. Bu, millî bir değer olan yardımlaşma ve dayanışmanın bir örneğidir.

Manevi Değerler: Çocuğun eğitim hırsı ve gelecekte doktor olma isteği, bireysel başarı ve eğitim gibi manevi değerlere vurgu yapar. Eğitim, birçok toplumda manevi bir değer olarak kabul edilir.

Evrensel Değerler: Metindeki karakterlerin hayatta karşılaştığı zorluklara rağmen umutlarını ve hayallerini sürdürme isteği, evrensel bir değer olan insanın kendini geliştirme ve iyileştirme arzusunu yansıtır.

Sosyal Öğeler: Gazete satıcısının çocuğa yardım etmesi ve çocuğun gazete satıcısından borç alması, toplumsal ilişkiler ve dayanışma üzerine kurulmuş bir sosyal ilişkiyi temsil eder.

Siyasi Öğeler: Metin siyasi bir içeriğe sahip değil gibi görünüyor. Ancak, dönemin siyasi koşulları hakkında herhangi bir bilgi sunmuyor.

Tarihî Öğeler: Metin, dönemin ekonomik zorluklarını ve çocuğun gazete satıcılığına başlama nedenini yansıtarak dönemsel tarihî koşullara değinir. Ancak, metin tarihsel bir olaya veya döneme özgü detaylar içermez.

7. a) Okuduğunuz metinde, metnin yazıldığı dönemin gerçekliğini yansıtan unsurları ve metnin dönemin gerçekliğiyle ilişkisini değerlendiriniz.
Cevap: Metinde yer alan unsurlar, metnin yazıldığı dönemin gerçekliğini yansıtmaktadır. Metin, dönemin toplumsal ve ekonomik gerçekliğini yansıtarak, o dönemin yaşam koşullarını ve insanların hayatlarını nasıl şekillendirdiğini gösterir. Ayrıca, metindeki toplumsal dayanışma teması, insanların zorluklarla başa çıkma ve birbirlerine destek olma isteğini yansıtır.

b) Metinde içeriğin genel anlamda doğal, toplumsal veya bireysel gerçeklikle ilişkisini inceleyiniz.
Cevap: Metin içeriği genel anlamda toplumsal ve bireysel gerçekliklerle yakından ilişkilidir. Dönemin ekonomik zorlukları, çocuğun yaşam mücadelesini ve bireysel hedeflerini şekillendirmiş ve toplumsal dayanışma teması da bu gerçekliklere bir yanıt olarak ortaya çıkmıştır. Metin, toplumsal ve bireysel gerçeklikler arasındaki etkileşimi anlatarak bir hikaye sunar.

8. Okuduğunuz metinde yazara özgü dil ve anlatım özelliklerini belirleyiniz. Ulaştığınız sonuçları sözlü olarak ifade ediniz.
Cevap: Bir diyalog ustası olan Orhan Kemal, öyküde uzun betimlemelere ve gereksiz ayrıntılara girmez. Kişileri hem iyi hem de kötü yönleriyle yansıtır. Kişilerin karakterlerini olay içersinde belirler, onları doğal bir biçimde canlandırır ve konuşturur. Yazar, öyküsünde kişiler aracılığıyla toplumun sosyal ve ekonomik durumu yansıtılmıştır.

9. a) Okuduğunuz metnin olay örgüsünü belirleyerek kronolojik sıra ile maddeler hâlinde tahtaya yazınız.

• Anlatıcının gazete satan çocuğu tanıması.
• Anlatıcının hazırladığı paralarla her gün çocuktan gazetesini alması.
• Anlatıcının çocuğun ailesi ve geleceğe dair hayalleri hakkında anlattıklarını hatırlaması.
• Çocuğun hasta olması, parasızlıktan ilaç alamaması.
• Durumu öğrenen anlatıcının gazete karşılığında çocuğa borç para vermesi.
• Çocuğun gazete karşılığında borcunu yavaş yavaş ödemesi.
• Gazeteci çocuğun borcun bitmesine tam elli kuruş kalmışken uzun süre görünmemesi.
• Anlatıcının gazeteci çocuğun öldüğünü küçük kardeşinden öğrenmesi.

b) Metindeki kahramanları ve bu kahramanların özelliklerini belirleyerek aşağıdaki tabloya yazınız.

Kahraman Anlatıcı: Her gün gazetesini getiren yoksul çocuğun durumundan etkilenip ona yardım eden duyarlı birisidir. Olaylar onun ağzından anlatılmaktadır.

Gazete dağıtıcısı çocuk: Hikayenin başkahramanıdır. Babalarının terk ettiği, geçim sıkıntısı çektiği için küçük yaşta çalışmak zorunda kalan; okuyabilmek için mücadele veren, kimseden yardım kabul etmeyecek kadar onurlu bir çocuktur.

Bunların dışında hikayede çocuğun annesi, babası, kardeşi, haminnesi gibi yardımcı karakterler vardır.

c) Metindeki zaman ve mekânın özellik ve işlevlerini belirleyerek noktalı alana yazınız.

Mekan:

Öykünün geçtiği mekân İstanbul’dur. Öyküde İstanbul’un semtlerinden bazılarının adı geçer.

“Karaköy’deki bir eczaneye girmiş.”

“Haminnesi Tahtakale’de, tuzcuda çalışıyormuş.”

“Dün Edirnekapı’ya gömdük…”

Zaman:

Olaylar tahminen bir yıl içerisinde geçer. Soğuk bir kış günü sabahın erken saatlerinde başlayıp yine soğuk bir kış günü biter. Öyküde kış, bahar gibi zaman ifadelerinin yanında “sabahın beş buçuğunda”, “sabahın dördünde”, “mevsim bahara dönmüştü”, “günler geçiyor”, her sabah”, “günler günleri, günler haftaları, haftalar da ayları kovaladı” gibi zaman ifadeleri görülür.

10. Okuduğunuz metindeki temel çatışmayı ve bu çatışma etrafında yer alan diğer çatışmaları belirleyerek noktalı alana yazınız.
Cevap: Öykünün temel çatışması; idealleri olan bir çocuğun eğitim hayatı ile çalışma hayatı arasında sıkışıp kalması.

11. Metinde anlatıcı ve bakış açısını, bunların işlevlerini belirleyerek noktalı alana yazınız.
Cevap: Öykü, kahraman anlatıcı ağzından anlatılır. Öyküdeki anlatıcı kurmaca bir kişiliktir. Metinden örnekler:

“Sabahın dördünde yazı makinemin başına geçtiğim için…
Karne zamanı birkaç gün gelmedi. Meraklanmıştım
Sınavlar sırasında olduğu için belki de sınava hazırlanıyor demiştim. İyi düşünmüşüm”

12. Okuduğunuz metin ve Orhan Kemal hakkında verilen bilgilerden hareketle metin ile yazar arasındaki ilişkiyi değerlendiriniz.
Cevap: Metin ile yazar Orhan Kemal arasındaki ilişki, Orhan Kemal’in yazım tarzı ve edebi yaklaşımının metinde nasıl yansıtıldığını gösterir. Metin, toplumun alt tabakalarındaki insanların yaşadığı zorlukları, hayat mücadelesini ve umutlarını anlatırken, Orhan Kemal’in eserlerinin genel temasına uygun bir şekilde yazılmıştır. Yazarın toplumcu gerçekçi yaklaşımı, metindeki toplumsal sorunlara dikkat çekme amacıyla etkili bir şekilde kullanılmıştır. Hem metinde hem de Orhan Kemal’in eserlerinde toplumsal eleştiri önemli bir rol oynar. Metinde, çocuk işçiliği, eğitim fırsatlarının eşitsizliği gibi toplumsal sorunlar eleştirilir. Orhan Kemal’in edebi çalışmalarında da toplumun sorunlarını ve adaletsizliklerini eleştirel bir bakış açısıyla işler.