11. Sınıf Gezegen Edebiyat Sayfa 167-169 Cevapları

Hazırlık

1. “Güncel”, “güncel olay”, “günübirlik” ifadeleri ne anlama gelmektedir? Açıklayınız.
Cevap: Güncel demek, günün konusu olan, bugünlerde ya da bugün olan, şimdiki, bugünkü (haber, olay vb.). Günübirlik ise (gezi, konukluk vb. için) bir gün içinde, bütün bir gün boyunca, gece kalmaksızın, sabah gidip akşam dönmek üzere anlamına gelmektedir.

2. “Doğal dilin imkânlarından yararlanmak” ifadesinden ne anladığınızı söyleyiniz.
Cevap: Bir şairin, bir benzetmeyle söylemek gerekirse, yapay olarak altın elde etmeye çalışan simyacılar gibi, akla gelmedik yollar denemesi; dilin bütün özelliklerinden kendisi için yararlanmaya çalışmasını ifade eden bir sözdür bu. Birçok dil bilimci, şiir dilinde dilin bütün imkânlarının örgütlendiğini belirtir. Şiir dili, günlük dilde ya da konuşma dilindeki ton, vurgu, ezgi, durak, ulama, uzunluk gibi bürün özelliklerinden, devrik ve eksiltin cümlelerden geniş ölçüde yararlanır.

Metni Anlama ve Çözümleme

1. Metinde nelerden söz edilmektedir?
Cevap: Eskiden kayıp ilanları olmadan önce kaybedilen eşyaların ya da şahısların hangi yollarla duyurulduğu ve nasıl sahiplerine ulaştırıldıkları anlatılmaktadır. Ayrıca bu kayıp durumlarının nelerden kaynaklandığı da anlatılmaktadır.

2. Yazarın okuyucusuna iletmek istediği nedir?
Cevap: Yazar okuruna burada geçmiş kültürel olgular ile bugünkü olgular arasındaki farkları anlatmaktadır. Eskiden kayıp ilanları ile şimdikiler arasındaki farklar ortaya konmaktadır.

3. Metinden hareketle aşağıdaki soruları cevaplayınız.

a. Metnin yazıldığı dönemin sözlü ve yazılı kültür ögeleri nelerdir?
Cevap: Eski dönemin sözlü kültürü olarak tellalların kayıp için sokaklarda bağırarak bu durumu çözme girişimlerinden bahsedilmektedir. Yine o dönemin kültürel bir öğesi olarak kayıp kişi bulunduğunda sahibi olan kişinin nasıl davrandığı küçük bir iyilik olarak vefa borcunu ödediği anlatılmaktadır.

b. Metnin yazıldığı dönemde gerçekleşen toplumsal değişimler ve etkileşimlerle ilgili hangi bilgilere ulaşılmaktadır.
Cevap: O dönemin toplumsal gelenekleri ve yaşantısı ile günümüzdeki farklar ortaya konmaktadır. Örneğin o zamanlar toplumun gelişmemiş basın ağlarından dolayı el yordamıyla kayıpları araması anlatılırken günümüzde ise bir gazete ilanıyla nasıl bu sorunun çözüldüğünden bahsedilmektedir.

c. Tespitlerinizden hareketle fıkra türünün ortaya çıkmasında etkili olan unsurlar nelerdir? Açıklayınız.
Cevap: Türk edebiyatında gazete fıkracılığını gazetenin ortaya çıkışıyla birlikte başlatmak gerekir. Bundan önce gazetelerde yer alan yazılar arasında makale-fıkra şeklinde kesin bir ayırım yoktur. Günlük ve siyasî olaylara dair olan yazılar çoğunlukla makale olarak nitelendirilmektedir. Gazetenin yaygınlaşması, gazete yazılarının çeşitlenmesi ve batı edebiyatıyla temasların artması sonucu fıkra, Türk edebiyatında diğer türlerden ayrılmıştır.

4. İncelediğiniz metinde “öğretici, betimleyici, mizahi, eleştirel” anlatım biçimi ve anlatım tekniklerinin hangilerinden yararlanılmıştır? Metinden örnekler vererek açıklayınız.
Cevap: Öğretici, betimleyici anlatım biçimleri olsa da ağırlıklı olarak mizahi bir dilin varlığı da gözlerden kaçmamaktadır.

5. “Kaybettim!” ve “Küçük Hanımefendi ile Sohbetler -1- İsimlere Dair” adlı metinlerden hareketle sohbet ve fıkra arasındaki benzerlik ve farklılıkları belirleyiniz.
Cevap: Fıkra, etkisi uzun süren bir yazı türü değilken sohbet ve deneme hemen hemen her zaman okunabilen türlerdir. Sohbette yazar, karşısında biri varmış gibi sorular sorar, sorulara cevaplar verir; fıkrada ise yazar, samimi bir dille konusunu işler, okura doğrudan seslenmez.

6. “Hatta benim küçüklüğümde, tellallar vasıtası ile kayıp aranır, Okçularbaşı, Şehzadebaşı, Aksaray ve Eminönü taraflarında hemen hergün bir tellalın yüksek sesine ve dünyanın beğendiği kıyafetine eklenen özel tavırla, meselâ: ‘Dünkü saat beş sularında Çarşıkapısı ile Sultan Mahmut Türbesi arasında, içinde üç lira, dört mediciye ve beş bin kuruşluk senet, iki inci, yüz on para ufaklık bulunan bir kese kaybolmuştur. Bulup getirene helâlinden yüz kuruş verilecektir. ’ diye saatlerce bağırıp durduğu görülürdü.” Bu metinden yola çıkarak gazete, televizyon gibi yayın organlarının toplumun günlük hayatında ne tür değişiklikler oluşturduğunu söyleyiniz.
Cevap: Kitle iletişimin olumlu yönleri, bilgi almayı kolaylaştırır, haber almayı kolaylaştırır, dünyayı bilmeyi, tanımayı ve öğrenmeyi kolaylaştırır. Kitle iletişimin olumsuz yönleri, bilgi kirliliğine neden olur, yalan haberlerin yayılmasına neden olur, insanları yanlış yönlendirebilir.