11. Sınıf Meb Tarih Ders Kitabı Sayfa 42-45 Cevapları

1. Ünite Ölçme ve Değerlendirme Soruları ve Cevapları Sayfa 42-43-44-45

11. Sınıf Tarih Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 42

Soru 1) Osmanlı Devleti’nin Akdeniz ve Karadeniz hâkimiyetinin zayıflamasını sebep ve sonuç açısından değerlendiriniz.

Sebep (Eylem):

• Osmanlı donanmasının Çeşme’de yakılması
• Kırım’ın kaybedilmesi
• Rusya ve Avrupa devletlerinin denizlerde güçlenmesi

Süreç:

• Osmanlı, yeni gemi tiplerine uyum sağlamakta zorlandı.
• Denizcilikte teknik gerileme yaşandı.
• Yabancı donanmalara bağımlı hâle geldi.

Sonuç (Etkisi):

• Osmanlı’nın denizlerdeki üstünlüğü sona erdi.
• Ticaret yollarındaki etkisi azaldı.
• Ekonomik ve siyasi gücü zayıfladı.

Soru 2) Küçük Kaynarca Antlaşması’nı tarihsel önemi açısından aşağıdaki kriterlere göre değerlendiriniz.

Antlaşma tarihî olarak hangi açılardan önemlidir?

• Osmanlı ilk kez Müslüman topraklarını kaybetti.
• Rusya’ya geniş ayrıcalıklar tanındı.
• Osmanlı’nın gerileme dönemi hızlandı.

Antlaşma kendi döneminde nasıl değerlendirilmiştir?

• Osmanlı için büyük bir yenilgi,
• Rusya için diplomatik ve askerî zafer olarak görülmüştür.

Antlaşmadan etkilenen devletlerin isimleri nelerdir?

• Osmanlı Devleti
• Rusya
• Dolaylı olarak Kırım Tatarları

Antlaşmanın tarafı olan devletler antlaşmadan nasıl etkilenmiştir?

• Osmanlı: Toprak kaybetti ve zayıfladı.
• Rusya: Karadeniz’e indi, güçlendi ve Osmanlı iç işlerine karışma hakkı kazandı.

Antlaşmanın günümüze etkileri nelerdir?

• Osmanlı-Rus rekabeti günümüze kadar uzandı.
• Kırım meselesi, hâlâ tarihsel ve siyasî bir sorun olarak devam etmektedir.

11. Sınıf Tarih Ders Kitabı Sayfa 43 Cevapları (MEB Yayınları)

Soru 3) Osmanlı Devleti’nin XVII. yüzyılda izlediği dış politikanın önceki yüzyıllara kıyasla daha savunmacı-statükocu olduğu iddiasını gerekçeleriyle anlatan bir paragraf yazınız.

Cevap: XVII. yüzyılda Osmanlı Devleti, sürekli savaşların getirdiği mali yükler, iç isyanlar ve ordudaki düzensizlikler nedeniyle yeni fetihlerden çok mevcut toprakları korumaya yönelmiştir. Bu nedenle Osmanlı’nın dış politikası önceki yüzyıllardaki fetihçi anlayıştan farklı olarak daha çok savunmacı ve statükocu bir nitelik taşımıştır.

Soru 4) Osmanlı Devleti’nin XVII ve XVIII. yüzyıllarda girdiği savaşların uzun sürmesinin nedenlerini ve Osmanlı Devleti’ne etkilerini açıklayınız.

Cevap: Bu savaşların uzun sürmesinin başlıca nedenleri; Osmanlı’nın mali sorunları, ordu düzenindeki bozulmalar ve Avrupa devletlerinin Kutsal İttifak gibi güçlü birlikler oluşturmasıdır. Bu durum Osmanlı’yı ekonomik olarak yıpratmış, hem toprak hem de itibar kayıplarına yol açmıştır.

Soru 5) Avrupalıları, Osmanlı toprakları üzerinden Hindistan’a ve Çin’e ulaşan ticaret yollarına alternatif yollar aramaya iten sebepler nelerdir? Açıklayınız.

Cevap: Osmanlı Devleti’nin ticaret yollarını kontrol altında tutması, bu yollardan geçen mallara yüksek vergiler koyması ve zaman zaman güvenlik sorunlarının yaşanması, Avrupalıları deniz yoluyla Hindistan ve Çin’e ulaşacak alternatif yollar aramaya yöneltmiştir.

Soru 6) Küçük Kaynarca Antlaşması’nın Osmanlı Devleti için en ağır maddesi hangisidir? Neden?

Cevap: Antlaşmanın en ağır maddesi Kırım’ın bağımsızlığının kabul edilmesidir. Çünkü bu durum Osmanlı’nın tarihinde ilk kez Müslüman toprak kaybı yaşamasına yol açmış, ayrıca Rusya’nın Karadeniz’e inmesinin önünü açarak Osmanlı üzerinde kalıcı bir baskı oluşturmuştur.

Soru 7) Aşağıda verilen sözcükleri ve sözcük gruplarını kullanarak tarihî içeriğe sahip bir paragraf yazınız veya kavram haritası hazırlayınız.

Diplomasi – Habsburglar – Kutsal İttifak – Mütekabiliyet – Statüko – Zitvatorok

Cevap: Zitvatorok Antlaşması, Osmanlı ile Habsburglar arasındaki ilişkilerde önemli bir dönüm noktası olmuştur. Bu antlaşmada taraflar arasında mütekabiliyet (eşitlik) ilkesi kabul edilmiş, böylece Osmanlı diplomasisinde statüko anlayışı güçlenmiştir. Ancak ilerleyen yıllarda Avrupa devletlerinin kurduğu Kutsal İttifak karşısında Osmanlı, fetih politikası yerine daha çok diplomasiye yönelmek zorunda kalmıştır.

11. Sınıf Tarih Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 44

Soru 8 - Karlofça Antlaşması ile topraklarının büyük kısmını kaybeden Osmanlı Devleti kendine olan güvenini yitirmiştir. Osmanlı Devleti’nin imzaladığı; I. Pasarofça, II. Belgrad, III. Küçük Kaynarca antlaşmalarından hangileri kaybettiği toprakları geri alma ümidini doğurmuştur?

Cevap: B) Yalnız II

Soru 9 -

• 1699 Karlofça Antlaşması
• 1711 Prut Antlaşması
• 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması
Yukarıda adı verilen antlaşmalarla ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

Cevap: D) Antlaşmalardan biriyle Osmanlı Devleti’nin doğu sınırları belirlenmiştir.

Soru 10 - Avusturya ve Rusya, mağlubiyeti kabul ederek Osmanlı Devleti ile 1739 Belgrad Antlaşması’nı imzalamıştır. Avusturya, Pasarofça Antlaşması’yla kazandığı bütün yerleri Osmanlı’ya geri vermiştir. Rusya da aldığı bütün yerleri geri vererek Karadeniz’de Osmanlı hâkimiyetini kabul etmiş ve burada gemi bulundurma hakkını kaybetmiştir. Buna göre Osmanlı Devleti’nin Belgrad Antlaşması’nı imzalamasıyla ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi doğrudur?

Cevap: E) Osmanlıları, yeni fetihler için cesaretlendirmiştir.

Soru 11 - Küçük Kaynarca Antlaşması ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

Cevap: E) Osmanlı Devleti ile Avusturya arasında imzalanmıştır.

11. Sınıf Tarih Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 45

Soru 12 - Osmanlı Devleti ve Rusya’nın farklı tarihlerde uğradığı hezimetleri mukayese ettiğinizde hangi devletin daha ağır şartlara maruz kaldığını söylersiniz? Açıklayınız.

Cevap: Rusya Prut’ta yenilgi yaşamış ama büyük bir kayıp vermemiştir. Osmanlı ise Küçük Kaynarca Antlaşması ile Kırım’ı kaybetmiş, tazminat ödemiş ve Rusya’ya geniş ayrıcalıklar tanımak zorunda kalmıştır. Bu nedenle Osmanlı, Rusya’ya kıyasla çok daha ağır şartlara maruz kalmıştır.

Soru 13 - Osmanlı Devleti, zafer ve mağlubiyetlerinden nasıl dersler çıkarmalıydı? Metinlerdeki iki örnekten yola çıkarak değerlendiriniz.

Cevap: Osmanlı, Prut Zaferi sonrası askerî ve idarî reformları sürdürmeliydi. Ancak zaferin rehavetine kapılıp yenilikleri durdurmuştur. Küçük Kaynarca yenilgisi sonrası ise donanmayı ve ordusunu yeniden güçlendirip, sürekli ıslahat yapmalıydı. Yani Osmanlı, zaferlerde rehavete kapılmamalı, yenilgilerden ders çıkarıp sürekli yenilik yapmalıydı.

Soru 14 - Kırım’ın jeostratejik önemini göz önünde bulundurarak Osmanlı-Rus ilişkilerindeki yerini analiz ediniz.

Cevap: Kırım, Karadeniz’in kilidi olup Osmanlı’ya hem askerî hem de ticari güç sağlamıştır. Osmanlı için Kırım, Karadeniz’i Türk gölü olarak korumanın temel dayanağıdır. Rusya için ise Kırım’a hâkim olmak, sıcak denizlere inmenin ilk adımıdır. Bu nedenle Kırım, Osmanlı-Rus mücadelesinde en stratejik merkez olmuştur.