12. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı sayfa 79-80 Cevapları Ordinat Yayınları

Metni Anlama ve Çözümleme

1. Okuduğunuz şiirin temasını söyleyiniz.
Cevap: Şiirin teması, Bursa şehrinin tarihî ve kültürel güzellikleri üzerine bir anlam derinliği içeren bir tasvirdir. Şair, Bursa'nın tarihi mekânlarını ve çevresini övgü dolu bir şekilde anlatarak bu şehrin büyüsüne ve tarihî dokusuna odaklanır.

2. Okuduğunuz şiirde geçen tarih ve mimari ile ilgili sözcük veya sözcük gruplarını bulunuz.
Cevap: Mermer şadırvanda / Orhan zamanından kalma bir duvar… / Türbeler, camiler, / Yeşil Türbe.
Metinde geçen tarih ve mimari ile ilgili sözcükler: "Orhan zamanı," "çınar," "taşlar," "Gümüşlü," "Muradiye," "Türbeler," "camiler," "eski bahçeler."

3. Okuduğunuz şiirde geçen “rüya” ve “hayal” ile ilgili ifadeleri açıklayınız.
Cevap: Şiirde geçen "rüya" ve "hayal" ifadeleri, Bursa'nın tarihî mekânlarını gezen şairin bu deneyimi sırasında yaşadığı etkileyici duygusal deneyimi ve şehre olan hayranlığını vurgular. Bursa, şairin gözünde gerçeküstü bir rüya ya da hayal gibi güzel ve büyülü bir yer olarak tasvir edilir.

4. Şiirde geçen renk ve ses ile ilgili sözcükleri bularak bunların hangi amaçla kullanıldığını tartışınız.
Cevap: Şiirde geçen renk ve ses ifadeleri, Bursa'nın güzelliklerini ve tarihî atmosferini betimlemek için kullanılır. "Gümüş aydınlık," "serviler, güller" gibi renkler şiire görsel bir zenginlik katar. Ayrıca, "su sesi" ve "kanat şakırtısı" gibi ses ifadeleri, şehrin huzurunu ve güzelliklerini duyusal bir şekilde aktarmak için kullanılır.

5. Şiirde Bursa’nın hangi tarihî eserleri ifade edilmiştir? Belirtiniz.
Cevap: Yeşil Türbe, Nilüfer Beldesinde yer alan saat kulesi ve çeşmeler gibi eserlerden bahsedilmektedir. Şiirde Bursa'nın tarihî eserleri arasında "Gümüşlü," "Muradiye," "Türbeler," "camiler," ve "eski bahçeler" gibi önemli yapılar belirtilmiştir.

6. Şiirdeki ahenk unsurlarını (ölçü, kafiye, redif, nakarat; ses, kelime ve kelime grubu tekrarı, ses akışı vb.) belirleyiniz. Bu unsurların metindeki işlevini sözlü olarak açıklayınız.

ölçü: 11’li hece ölçüsü.

kafiye

Avlusu/su : su’lar tunç kafiye.
Duvar/çınar: ar’lar tam kafiye.
Günü/ hüznü: nü’ler tam kafiye.
Derinden/serinliğinden: den’ler redif —- in’ler tam kafiye.
Mavisi/ilahisi: si’ler redif —- i’ler yarım kafiye.
İsim/mevsim: sim’ler zengin kafiye.
Aynası/meyvası: sı’lar redif — a’lar yarım kafiye.
Nilüfer/bahçeler: er’ler tam kafiye.
Güler/ Güller: ler’ler zengin kafiye.
Çeşmelerinin/mucizenin: nin’ler redif —- e’ler yarım kafiye.
Sesini/neşesini: i’ler redif.
Uykumuzu/ufkumuzu: muzu’lar redif —– ku’lar tam kafiye.
Renk/ahenk: enk’ler zengin kafiye.
Elbette/ebediyette: ette’ler zengin kafiye

redif: En çok Bursa kelimesi tekrar edilmektedir.

nakarat: En çok Bursa kelimesi tekrar edilmektedir.

ses, kelime ve kelime grubu tekrarı
Cevap: En çok tekrar eden ses “e” sesidir. Kelime olarak “Bursa” kelimesi tekrar edilmektedir.

ses akışı
Cevap: En çok tekrar eden ses “e” sesidir. Kelime olarak “Bursa” kelimesi tekrar edilmektedir.

7. Aşağıdaki sözcük gruplarını şiirin bütününü dikkate alarak açıklayınız.

Bir rüyadan artakalmanın hüznü: Sabah uyanıp da kendinizi rüyadan uyanmış görünce yaşanılan o kederli andan bahsedilmektedir.
Güvercin bakışlı sessizlik: İnsanın ürkek, sessiz bakışı.
Zafer müjdesi: İnsanın çok mutlu olacağı bir haber vermesi veya alması.
Geçmiş zamanın sihri: Geçmişin özlenilen güzel ve unutulmaz anları.
Bir anda saat, gün ve mevsimi yaşamak: İnsanın aynı zanda birden fazla duyguda kaybolması ve aynı duyguları aynı anda hissetmesi.

8. Okuduğunuz şiirden hareketle şiir ve şair ilişkisini açıklayınız.
Cevap: Şair, Bursa'nın tarihî ve kültürel güzelliklerini öven bir şekilde tasvir eder. Şairin bakış açısı, şehrin güzelliklerini şiirleştirmek ve ölümsüzleştirmek amacı taşır.

9. Okuduğunuz şiir saf şiir anlayışına uygun mudur? Niçin?
Cevap: Tanpınar’ın bu şiirinde sade, yalın bir dil vardır. Aynı zamanda imgeli söyleyiş de göze çarpar. Bu özelliklerinden ötürü şiirin Saf şiir anlayışına uygun olduğunu söylemek mümkündür.

10. Şiirden hareketle tenasüp ve teşhis sanatlarına örnek veriniz.
Cevap: Kişileştirme: “ihtiyar çınar”: Çınar kişileştirilmiştir. “Bu hayâle uyur Bursa her gece:” Bursa’yı uyuyan bir insan gibi düşünmüştür. Tenasüp olarak ise “ saat-çeşme-mimari- cami” gibi birbirleriyle anlam bağlantıları olan kelimelerin kullanıldığını görürüz.

11. Şairin Osmanlı tarihine yaklaşımı nasıldır? Örneklerle açıklayınız.
Cevap: Cami avlusu ve Orhan zamanından kalma duvardan söz edildiğine göre taşlarda görülen rüya Osmanlı imparatorluğu rüyasıdır. Burada Tanpınar taşlarda geçmiş görmekte, hülyalara dalmaktadır.

1. ETKİNLİK

Aşağıdaki metinde yazar Bursa izlenimlerinden söz etmiştir. Okuduğunuz şiir ve bu metinden hareketle şiir ve gerçeklik ilişkisini değerlendiriniz.
Cevap: Gerçeklik ifade edilirken dil göstergeleri yeni ve değişik anlamlar kazanır. Bunun sonucunda şiir dili ortaya çıkar. “Şiirde, düz yazıdan farklı olarak gösterme ve ileti arka planda, çağrıştırma ise ön plandadır.” Bu nedenle şiirdeki kelimeler gerçek anlamlarından sıyrılarak farklı anlamlar çağrıştırır.

2. ETKİNLİK

Okuduğunuz Ahmet Haşim’e ait makaleden hareketle aşağıdaki şiirin söyleyicisi ve hitap edilen kişisini değerlendiriniz.

Dost Orman

Temiz şeyler düşündük, tertemiz;
Uzun yollar boyunca beraber;
Eli elimde, yan yana, sessiz;
Çevremizde karanlık çiçekler.

Yapyalnız, kırda, yeşil gecede,
Yürüyorduk, nişanlılar gibi,
Gökte ay, masaldaki meyve,
Bölüştük o sihirli meyveyi.
Ve öldük yosunlar üzerinde,

Uzakta, yalnız o mırıltılı,
O dost ormanın gölgelerinde.

Sonra gökte, nurlarla sarılı,
Buldum seni, yaş dolu gözlerim,
Sevgili sükût yoldaşım benim.

Paul Valery (çev.: Orhan Veli Kanık) (Metnin orijinaline uyulmuştur.)
Cevap: Şiirin söyleyicisi şairin kendisidir. Hitap edilen kişi olarak ise bütün şiir okuyucuları kast edilmektedir.

3. ETKİNLİK

Yahya Kemal Beyatlı’nın “Süleymaniye’de Bayram Sabahı” şiiri ve “Bursa’da Zaman” şiirinin ortak özelliklerini belirleyiniz.
Cevap: "Yahya Kemal Beyatlı'nın 'Süleymaniye'de Bayram Sabahı' şiiri ve 'Bursa'da Zaman' şiiri, tarih ve mekâna olan derin ilgileri, kültürel mirasa olan saygıları, doğa ve çevre tasvirleri, duygusal derinlikleri, sanatsal dilleri ve Osmanlı İmparatorluğu'na bakış açıları gibi ortak özelliklere sahiptir."