Abbasi Devleti Dönemi (750-1258)

Devletin kurucusu Ebu’l Abbas Abdullah’tı. Devletin en parlak zamanı Harun Reşid dönemiydi. Abbasi Devleti, Emevilerin uyguladığı Arap milliyetçiliği politikasını uygulamadı. Abbasiler, bilimsel çalışmalarıyla tanındılar. Bu dönemde eski Yunan düşünürlerinin ve bilginlerinin eserleri Arapça’ya tercüme edildi. Başkent Bağdat önemli bir kültür merkezi hâline getirildi. Burada büyük bir kütüphane kuruldu. İslam dünyasının tanınmış bilginleri Bağdat’ta toplandı. Matematik ve astronomi alanında çalışmalar yapıldı. Bağdat’ta Beytül Hikme adında bir üniversite açıldı.

Karahanlılar milliyetçi bir devlet özelliği taşımaktaydı. Türkçeyi resmî dil olarak kabul ettiler. Türk-İslam tarihindeki ilk medrese, ilk vakıf ve ilk posta teşkilatını kurdular. Ticaretin gelişmesi için Ribat adı verilen kervansarayları inşa ettiler. Karahanlılar, Orta Asya Türk devletlerinde olduğu gibi yönetimde doğu ve batı olmak üzere ikili yönetim esasını benimsediler. Devlet işlerinin görüşüldüğü yer, İslamiyet’in kabulüyle beraber “divan” olarak adlandırıldı. Bu dönemde kültürel alanda önemli çalışmalar yapıldı. Edebiyat alanında ilk Türk-İslam eserleri Karahanlılar döneminde yazıldı. Kutadgu Bilig, Dîvânü lugāti’t-Türk, Atabetül Hakayık ve Divan-ı Hikmet bunlara örnektir.

İslam aleminde tarihi süreçte Emeviler'in yerine Abbasiler yönetimi ele geçirmiştir. Abbasilerin hakimiyeti döneminde askeri, idari, siyasi ve ilmi alanlarda çok büyük yenilikler ve ilerlemeler meydana gelmiştir. Bu doğrultuda Abbasilerin iktidara geldiği 750 yılı, İslam tarihinde önemli dönüm noktalarından biridir.

 Abbasi Devleti Tarihi

 Abbasi Devleti tarihindeki en önemli olaylardan biri Talas Savaşı'dır. 751 yılında vuku bulan Talas Savaşı'nda Karluk, Yağma ve Çiğil Türk boyları Çinlilere karşı Abbasilere yardım etmiş ve savaşı kazanmalarını sağlamışlardır. Bu savaştan sonra Türkler İslamiyet'i kabul etmiştir.

 Abbasiler, İslam kültür ve medeniyetine pek çok alanda olumlu yönde katkıda bulunmuştur. Abbasiler tarafından İslam medeniyetine vezirlik kurumu kazandırılmıştır. Vezirler, Abbasi devlet idaresinde halifeden sonra en yetkili kişi olmuştur. Abbasi Devleti, diğer devletlere de idari teşkilat yapısı ve kurumları ile örnek teşkil etmiştir.

 Abbasi Devleti Kuruluşu

 Ebu Müslim, Emevi Devleti'ni yıkarak Kufe'de Ebul Abbas'ı halife ilan etmiştir. Böylece Abbasi Devleti'nin temelleri atılmıştır. Abbasi devleti, 750 yılında kurulmuştur. İlk Abbasi halifesi Ebu'l Abbas Abdullah, Hz. Muhammed (S.A.V)'in amcası Abbas'ın soyundandır. Buna bağlı olarak devletin adı Abbasi Devleti olmuştur. Ebu'l Abbas Abdullah, Emevi soyundan gelen muhalif güçleri etkisiz hale getirmiş ve yönetimi ele almıştır. Daha sonraki dönemde halife olan Ebu Cafer Mansur tarafından Abbasi Devleti'nin başkenti Kufe'den Bağdat'a taşınmıştır.

 Abbasi Devleti Kurucusu

 Abbasi Devleti, Hz. Muhammed'in amcası Abbas'ın soyundan gelen Ebul Abbas tarafından kurulmuştur. Abbasiler, 750 yılında Emevi yönetimine karşı ayaklanarak halifeliği ve iktidarı ele geçirmişlerdir. Kurulduğu tarihten itibaren 1258 yılına kadar Abbasiler, İslam dünyasının büyük bölümüne egemen olmuşlardır.

 Abbasi Devleti Hükümdarları

 İlk Abbasi halifesi 750-754 yılları arasında yönetimi elinde bulunduran Ebu'l Abbas Seffah'tır. Ondan sonra kardeşi Mansur başa geçmiştir. Bu iki halife devrinde ordu teşkilatında Türk ve İran kökenli olanlar önemli görevlere getirilmiştir. Mansur'dan sonra Mehdi ve Hadi sıra ile halifelik makamına gelmişlerdir. Abbasi devleti Harun Reşid (786-809) yıllarında en geniş sınırlarına ulaşmış, en parlak devrini yaşamıştır. Dönemin ünlü vezirleri Yahya Bermeki ve iki oğlu, Abbasi Devleti'nin fiilen on yedi yıl boyunca idare etmişlerdir.

 Harun Reşid'in oğulları Emin, Memun ve Mutasım sıra ile ülkeyi yöneterek babalarının siyasi politikasını uygulamışlardır. Mutasım, Türk askerlerden özel bir güç kuvveti oluşturmuştur. Mutasım'dan sonra ise oğlu Vasık yerine geçmiştir. Türk emirleri, onun döneminde askeri işlerin yanında idari konularda da güç kazanmıştır. Ölümünden sonra ise Abbasi Devleti parçalanma sürecine girmiştir.

 Abbasi Devleti Sınırları

 Abbasi Devleti, özellikle hükümdar Harun Reşit döneminde en geniş sınırlarına ulaşmıştır. Endülüs'ten Orta Asya içlerine kadar olan önemli siyasi ve coğrafi bölgelerde Abbasi egemenliği hakim olmuştur. Abbasilerin yıkılmasından sonra Mısır, Kuzey Afrika, Horasan, Maveraünnehir, Irak, Bağdat, İran'da büyük devletler kurulmuştur.

 Abbasi Devleti Yıkılışı

 İlhanlı hükümdarı Hülagu Han, ordusu ile birlikte Bağdat'ı ele geçirmiş ve Abbasi Devleti'ne son vermiştir. Abbasi Devleti'nin yıkılış sürecinde İlhanlılar, Bağdat'ta bulunan kütüphaneleri tahrip etmişlerdir. Kütüphanelerde bulunan on binlerce değerli kitabın bir bölümünü yakmış büyük bir bölümünü ise Fırat Nehri'ne atmışlardır. Bağdat'ı yakıp yıkarak tarihe kara harflerle geçen büyük katliamlar gerçekleştirmişlerdir.

 İlhanlıların zulmünden kaçan Abbasi ailesinden sağ kalanlar, Mısır'a sığınmıştır. Mısır'da bulunan Memluk Sultanı Baybars, Abbasi ailesinden Mustansır'ı Mısır'da halife ilan etmiştir. Memluk himayesine giren Abbasi halifeliği, Osmanlı Devleti'nin Mısır'ı 1517 yılında fethine kadar devam etmiştir.