Anadolu’da yaşamış uygarlıklar

Anadolu’da Hititler, Frigler, Lidyalılar, Urartular ve İyonlar gibi birçok uygarlık yaşamıştır. Mezopotamya’da ise Sümerler, Babiller ve Asurlular gibi tarihin önemli devletleri kurulmuştur.

Anadolu’da Yaşamış Uygarlıklar

Hititler; MÖ 2000’li yıllarda Anadolu’daki ilk devletini kuran Hititlerin başkenti Hattuşaş’tır. Hitit yönetiminde kral ve kraliçenin dışında sorunların görüşüldüğü Pankuş adı verilen bir meclis vardır. Asurlulardan çivi yazısını alan Hititler, çivi yazısının yanında kendi icat ettikleri hiyeroglif yazısını da kullanmışlardır. Hititlerden kalan en önemli yazılı kaynaklar, krallar tarafından tanrıya hesap vermek için yazılan ve anal adı verilen yıllıklardır. Ayrıca tarihte bilinen ilk yazılı antlaşma olan Kadeş Antlaşması, Mısırlılar ve Hititler arasında yapılmıştır. Hititler, çok tanrılı bir dinsel sistemi benimsemişler ve kendi tanrılarının yanı sıra çevre kültürlerin tanrılarına da inanmışlardır.

Frigler; İç Batı Anadolu’ya, Hititlerin yıkılmasının ardından Balkanlardan gelerek yerleşen Frigler, başkenti Gordion olan Frigya Devleti’ni kurmuşlardır. Friglerin ilk kralı, başkentlerine adını veren Gordios’tur. Frigler, yaşamı ve ölümü hakkında birçok mitolojik efsane yazılan Kral Midas döneminde en güçlü dönemlerini yaşamıştır. Ekonomileri tarım ve hayvancılığa dayanan Frigler, tarımı korumak için özel kanunlar çıkarmışlardır. Dinleri çok tanrılı olan Frigler’in ana tanrıçası, bereket tanrıçası olarak bilinen Kibele’dir.

İyonyalılar; Eski Yunan kavimlerinden biri olan Akalar, MÖ 12. yüzyılda Yunanistan’dan Batı Anadolu’ya göç etmişler ve İyon şehir devletlerini kurmuşlardır. İyonya olarak bilinen bu bölgede kurulan şehir devletlerinin aralarında siyasi bir birlik bulunmamaktadır. Akalar, kurdukları şehir devletlerinin yanı sıra Akdeniz ve Karadeniz kıyılarında, tarihte bir ilk olan deniz ticaret kolonilerini kurmuşlardır. Birçok bilimin temelinin atıldığı İyonya’da Thales, Pisagor, Diyojen ve Hipokrat gibi ünlü isimler yaşamıştır.

Lidyalılar; MÖ 1200’lerde Gediz ve Küçük Menderes vadileri arasındaki bölgeye yerleşen Lidyalılar, Kral Giges Dönemi’nde devletlerini kurmuşlardır. Lidya Devleti’nin başkenti, Manisa’nın Salihli ilçesi yakınlarında bulunan Sardes antik şehridir. Ticaret alanında gelişmiş olan Lidyalılar, kara ticaretine büyük önem vermişler, başkentleri Sardes’ten başlayarak Mezopotamya’ya kadar uzanan Kral Yolu’nu yapmışlardır. Parayı icat ederek uygarlık tarihine çok önemli bir katkıda bulunmuş olan Lidyalılar, ayrıca paraya dayalı ekonomiye geçerek bir başka ilki de gerçekleştirmişlerdir.

Urartular; MÖ 13. yüzyıl ile 9. yüzyıl arasında Anadolu’da yaşamış olan Urartuların başkenti Tuşpa yani bugünkü adıyla Van’dır. Urartu Devleti en güçlü döneminde; günümüzdeki Doğu Anadolu, Kuzeybatı İran, Irak’ın küçük bir bölümüyle kuzeyde Aras Vadisi’ne egemendi. Yaşadıkları bölgede iklim koşullarının tarıma elverişli olmaması ve topraklarının yer altı madenleri bakımından zengin olması nedeniyle Urartular, metal işçiliğinde oldukça gelişmişlerdi. Diğer Anadolu uygarlıkları gibi Urartular da çok tanrılı bir dine inanmışlardı