Başkalaşım (Metamorfik) kayaçları nedir

Yerkabuğunu oluşturan daha önce oluşmuş olan volkanik (püskürük) veya tortul kayaçlar yer altına tekrar gömülürlerse yüksek sıcaklık ve basıncın etkisinde kalırlar. Böylece sıcaklık ve basıncın etkisi ile kayacın önceki yapısı farklılaşır ve yeni bir kayaca dönüdür. Sıcaklık ve basıncın etkisiyle yapısı değişen bu kayaçlara metamorfik (başkalaşım) kayaçlar adı verilir. Başkalaşım kayaçlarının başlıcaları ve özellikleri şu şekildedir:

Mermer: Kimyasal tortul kayaçlardan olan kalker yer altına gömülerek sıcaklık ve basınca uğraması ile kimyasal yapısı değişerek yeni bir kayaca dönüşmüş hâline denir. Mermerler genellikle beyaz veya sarımtırak renkli, çok yoğun, suyu az geçiren, suda çözünebilen kayaçtır. Geniş bir kullanım alanı olan mermer özellikle inşaat sektöründe kullanılır. Ülkemiz mermer yatakları bakımından çok zengindir. Afyon, Denizli, Muğla, Marmara Adası ve Afyon en önemli mermer yataklarımızın bulunduğu ilimizdir.

Gnays: İç Püskürük kayaçlardan olan Granit'in, yerin altına tekrar gömülerek yüksek sıcaklık ve basınca maruz kalarak yapısının farklılaşmasıyla oluşan kayaçtır. Oldukça sert ve iri taneli bir kayaçtır.

Elmas: Organik tortul kayaçlardan olan taş kömürünün çok uzun zamanlar boyunca yerin derinliklerinde sıcaklık ve basıncın etkisinde kalması ile oluşan kayaçtır. Taş kömürü içerisindeki bütün maddeleri kaybettiğinde saf karbona dönüşür. Ortaya çıkan bu yeni kayaç çok sert ve dayanıklıdır.

Şist: Kil taşlarının yer altına gömülerek yüksek sıcaklık ve basınç altında kalarak metamorfizmaya uğraması ile oluşan kayaçlardır. Şistler kil taşının yaprak yaprak değişmiş hâlidir.

Kuvarsit: Kum taşının yer altına gömülerek yüksek sıcaklık ve basınç altında kimyasal yapısının değişmesi ile oluşan kayaçtır. Saf hâlinde iken beyaz renklidir. Tarihsel süreçte ilk insanların çeşitli kesici ve delici aletlerin yapımında kullandığı kayaçtır.