Edat nedir, edatların cümleye kattığı anlamlar

Edat (ilgeç) nedir?

Tek başlarına bir anlam taşımayan, fakat cümle içinde anlam kazanan, sözcükler arasında çeşitli anlam ilgileri kuran sözcüklere “edat” (ilgeç)” denir.

Edatlar, sözcükler arasında anlam ilgisi kurar, genel olarak bağlama görevi yapmazlar. Aşağıdaki edatlar dilimizde en sık kullanılanlarıdır.

yalnız, ancak, sadece, sade, tek, bir
için, diye, üzere
kadar, denli
gibi
ile
değil

Ayrılma/Uzaklaşma Hâl eki ile kalıplaşmış olanlar

-den başka
-den beri
-den dolayı
-den ötürü
-den sonra
-den önce
-den evvel

Yönelme/Yaklaşma Hâl eki ile kalıplaşmış olanlar

-e dair
-e doğru
-e değin
-e dek
-e göre
-e kadar
-e karşın
-e rağmen

Edatların Özellikleri

1-Bir edat, bir adla öbekleşerek sıfat ya da zarf görevi yapabilir.

2-Edatlar iyelik eki aldıklarında ad gibi kullanılır.

• O kadarını herkes biliyor.
• Bunun gibisini bulamazsınız.

• Bu kadarını beklemiyorduk. (Belirtili Nesne)
• İçin, çoğu kez neden-sonuç ilgisi kurar. (Özne)
• Denize bakan evler gibiydik seninle. (Yüklem)
• Yaşlı kadın çocuk gibi ağlıyordu (Zarf Tümleci)

4-Edatlar cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamında daralma veya bozulma meydana gelir. Bağlaçlardan ayrılan önemli bir özelliği budur. Bağlaçlar cümleden çıkarıldığında anlamda bozulma meydana gelmeyen sözcüklerdir.

5-Bazen isim tamlamasında tamlama unsurundan biri olabilir.

• Onun kadarını kimse görmemiştir. (Tamlanan)

6-“Yalnız, ancak, karşı” gibi bazı edatlar başka sözcük türleri olarak da kullanılabilirler. Bu sözcüklerin türünü belirlemek için cümlede kazandıkları anlamlara bakmak gerekir.

• O kitap yalnız bende var. (Edat)
• Karşı kaldırımda bekliyordum. (Sıfat)
• İşimiz sabaha ancak biter. (Zarf)
• Gelsin; yalnız kardeşini getirmesin. (Bağlaç)
• Yıllardan beri yalnız yaşıyor. (Zarf)