Hinduizm’in inanç esasları, ritüelleri (ibadetler) ve kutsal metinleri Hinduizm’in inanç esasları

Tanrı anlayışı: Hinduizm çok tanrılı bir inanç sistemine sahiptir. Kaynaklarda pek çok erkek ve dişi tanrısal varlıktan söz edilir fakat bunlardan üç tanesi Brahma, Vişnu ve Şiva önemlidir. Hinduizm inancına göre Brahma yaratıcı ve evrenin mutlak hakimi olan bir tanrıdır. Vişnu koruyucu ve dünya düzeninde ortaya çıkan bozulmaları gideren ve çeşitli şekillerde bedenleşerek yeryüzüne gelen bir tanrıdır. Şiva ise yok edici, ölümün ve hastalığın tanrısı olarak kabul edilir ve saygı gösterilir. Hinduizm’de pek çok tanrıya inanılır fakat bunlar ayrı tanrılar değildir hepsi Brahma’nın farklı görüntüleridir.

Hinduizm inancına göre Brahma, Vişnu ve Şiva erkek olarak betimlenirken Devi dişi tanrısal varlık olarak kabul edilir. Devi, erkek tanrısal varlıkların silahlarını elinde tutan sayısız kollara sahip, güzel bir kadın tanrıçadır. Bu tanrıçaya, yaratılmışlara hayat veren bir güç olduğu için “Anne” denilmiştir. (Mahmut Aydın, Ana Hatlarıyla Dinler Tarihi, s. 103-105.) Hinduizm’in en belirgin özelliklerinden biri kast sistemidir. Hindulara göre kast sistemi dini bir sistemdir. Kast; aynı işle meşgul olan, atadan miras kalan hakları, vazifeleri ve âdetleri ile birbirine sımsıkı bağlanan toplulukları ifade eder. Kast kişinin iradesi ile seçilemez ve değiştirilemez. Aynı kast üyeleri yalnızca birbirleri ile evlenebilir. Kast sisteminin nasıl başladığı tam olarak bilinmemekle birlikte kastlar dört ana sınıftan oluşur:

Brahmanlar: Rahipler ve din adamlarıdır.
Kşatriyalar: Hükümdar soyundan gelenler ve savaşçılardır.
Vaişyalar: Tüccar ve çiftçilerdir.
Sudralar: İşçilerdir.

Ayrıca kast sisteminin dışında kalan ve hiç bir hakkı olmayan paryalar vardır. Paryalar insan yerine konulmaz ve tapınaklara girmelerine izin verilmez. Kastlar, Tanrı Brahma’nın vücudunun farklı yerlerinden yaratılmıştır. Buna göre brahmanlar ağzından, kşatriyalar kollarından, vaişyalar midesinden, sudralar ise ayaklarından yaratılmışlardır.

Hinduizm’de önemli inanç konularından biri de tenasühtür (ruh göçü). Tenasüh, reenkarnasyon gibi kelimelerle ifade edilen samsara dünyadaki doğum-ölüm-yeniden doğuş döngüsünü ifade etmektedir. İnsan sonu olmayan bir tenasüh (ruhun bir bedenden başka bir bedene geçmesi) zinciri içerisinde gidip gelmektedir. Karma ise, ruhun bu döngüsel süreçteki durumunu düzenleyen prensibin adıdır. Ruhun bu döngüden kurtulmasına da Nirvana denilmektedir. Kurtuluşa ulaşan kimse mutlak tanrı Brahma ile bütünleşir veya ondan bir parça hâline gelir.

Hinduizm’de ibadetler, genelde bireysel faaliyetlerdir, bir şekli yoktur ve evlerde yapılır. İbadetler cemaat hâlinde yapılmaz. Mabedlerde1 (tapınaklarda) ise ibadetler Brahmanlar tarafından yerine getirilir. Mabedlerde tanrıların heykelleri yer alır ve yıllık şenlikler düzenlenir. Bu şenliklerde tanrıların heykellerini kutsal nehirlere götürerek yıkarlar. Hinduizm’de ibadetler her yerde, her zaman ve şekilde yapılabilir. İbadet etme hakkı sadece Brahman, Kşatriya ve Vaisya kastlarına mahsustur. Kadınlar, mabedlerde yapılan ibadetlere katılma hakkına sahip değildirler. Onlar, sadece ibadet maksadıyla yenilen yemekleri hazırlama ve tabakları temizlemekle görevlidirler. Hindular, sabahleyin güneş doğmadan önce, öğle vaktinde ve güneş battıktan sonra olmak üzere günde üç defa ibadet ederler. Şafak vaktinde kalkan bir kimse, öncelikle kutsal “Om” hecesini okuyarak ibadete başlar. Om; ilahi kuvvetle dolu, kutsal sırlı bir kelime olarak kabul edilir. Evlerin özel olarak ayrılan bölümlerinde, tanrıları sembolize eden heykellerin önünde yapılan ayine puja denilir. Ayrıca Hindular kurban ibadetine önem verirler. Tanrılara sunulan her türlü hediye kurban olarak kabul edilir. Hindular nefsin temizliği için senenin belirli günlerinde ve bayramlarda perhiz adı altında oruç tutarlar. Oruçlu iken bazı yiyecekleri yemezler; bütün gece kutsal kitapları okuyarak ve Tanrıları düşünerek geçirirler.

Hinduizm’de kutsal metinler ikiye ayrılır:
1. Şruti (Vedalar): İlham edildiğine inanılan kutsal kitaplar
2. Smriti (Mahabharata ve Ramayana): Beşerî kaynaklı olduğu kabul edilen kutsal kitaplar. Hinduizm’in dinsel metinlerinin başında Sanskritçe yazılmış Vedalar gelmektedir. Veda, kelime olarak “ilahi bilgi” anlamındadır. Vedalar, uzun bir süre şifahi olarak nakledildikten sonra yazıya geçirilmiş metinlerdir. İnsanlık tarihinin günümüze kadar gelen en eski dini metinleri olarak kabul edilirler.

Hinduizm’in Kutsal Mekânları Hindistan’da mabetler, Hindu tanrılarının ikamet yerleridir. Aynı zamanda insanların tanrılarla buluşma, onları ziyaret etme ve çeşitli takdimlerde bulunma yerleridir. Her tanrının bir mabedi vardır ve o mabette tanrının bir tasviri veya heykeli bulunur. İbadet etme yerleri sadece mabetlerle sınırlı değildir, nehir kenarları, mağaralar, kutsal ziyaret yerleri, dağların zirveleri, nehirlerin birbirine kavuştukları noktalar ve evlerde ibadet edilebilir. Hindularda mabedsiz mekân yoktur. Kasaba ve şehirlerde büyük tapınaklar vardır.

Hinduizm’in sembolleri