İkta sistemi nedir

İkta, Selçuklu Devleti’nde maaş olarak kullanılan toprağa verilen isimdi. Asker ve devlet memurlarına, devlet için yaptıkları hizmetler karşılığında, belirli bir süre için ikta adı verilen bu topraklar verilirdi. Verilen bu toprakların vergi gelirleri de ikta sahiplerinin kazançları haline gelmiş olurdu. İkta arazisinin sahibi olan kişiler, kendilerine verilen topraklar karşılığında asker yetiştirmek durumundaydılar. Devlete verdikleri hizmetin süresi dolduğunda ise bu toprak ellerinden alınırdı. Bu topraklar her daim devlete bağlı kalırdı fakat denetimi ve kullanımı memur veya asker olan kişide olmaktaydı.

İkta Sistemi Özellikleri

• İlk olarak çeşitli İslam devletlerinde uygulanan ancak zamanla gelenek halini alan bir toprak sistemidir.
• İkta sistemini ilk kez uygulayan Türk devleti Büyük Selçuklu Devleti'dir. Vezir Nizamülmülk tarafından uygulanmıştır.
• İkta, sözlükte "kesmek" anlamına gelen kat' kökünden türetilmiş, kelimesi ise Arapça'dır.
• Kendisine ikta toprağı verilen kişiye mukta adı verilir.
• İkta sahipleri kadılar tarafından denetlenirlerdi.
• İkta Sistemi, Osmanlı'da tımar sisteminin temellerini atmıştır.
• İkta toprakları, padişahın tahta çıktığı zamanlarda ya da bir savaştan zafer kazanıldığı zamanlarda dağıtılırdı.
• Büyük Selçuklu Devleti'nde büyük ikta topraklarına izin verilirken, Anadolu (Türkiye) Selçuklu Devleti'nde ve Osmanlılarda büyük ikta topraklarına izin verilmedi.
• İkta toprakları devlete aittir. Bu toprakların kullanımı ise mukta adı verilen ikta sahiplerine aittir.
• İkta sahipleri kesinlikle bu toprakları bir başkasına satamazlar.
• Toprağın güvenliğini ve tarımsal üretimin devamlılığını üç yıl boyunca sağlamayan ikta sahibinden toprak geri alınmaktaydı.

İkta Sisteminin Siyasi Amaçları

• Ülke yöneticisinin otoritesi artmıştır.
• Asker ve memurlara ödemeleri toprak şeklinde yapılmıştır ve devlet maaş verme sıkıntısı çekmemiştir.
• Asker yetiştirilmesi hızlanmıştır.
• Ülkedeki tarım arazılari boş durmamıştır ve maddi destek sağlanmıştır.

İkta Sistemi Faydaları

• Osmanlı'da olacak olan Tımar Sisteminin temellerini atmıştır.
• Devlete mali ve askeri güç sağlamıştır.
• Devlet yöneticilerinin halk ve ülke üzerindeki etkisini artırmıştır.
• Ülkede bulunan tarım arazilerinin aktif bir şekilde kullanılmasını sağlamıştır.
• Maaşlar para şeklinde değil de toprak şeklinde ödendiği için devletin maaş konusunda yaşadığı sıkıntılar azalmıştır.
• Göçebe yaşayan Türkmen'leri yerleşik hayata geçirmiştir.
• Asker yetiştirilmesi hızlanmıştır.