İlk çağ’da başlıca medeniyet havzaları

MÖ 3200 Sümerlerin yazıyı bulması
MÖ 2375 Urkagina Yasaları’nın çıkarılması
MÖ 1900 Anadolu’da yazının kullanılmaya başlanması
MÖ 1700 Hammurabi Kanunları
MÖ 1296 Kadeş Savaşı
MÖ 1280 Kadeş Antlaşması
MÖ 1260-1250 Truva Savaşları (Görsel 2.22)
MÖ 1230 Ege Göçleri
MÖ 776 İlk Olimpiyatlar (Görsel 2.23)
MÖ 753 Roma’nın Kuruluşu
MÖ 680 Lidyalıların parayı kullanmaya başlamaları
MÖ 550 Pers İmparatorluğu’nun kurulması
MÖ 359 İskender İmparatorluğu’nun kurulması
MÖ 330 Pers İmparatorluğu’nun yıkılması
MÖ 323 İskender İmparatorluğu’nun yıkılması
0 Hz. İsa’nın doğumu
313 Milano Fermanı
325 İznik Konsülü
330 Roma İmparatorluğu’nda Hristiyanlığın resmî din hâline gelmesi
375 Kavimler Göçü
395 Roma İmparatorluğu’nun ikiye ayrılması
476 Batı Roma’nın yıkılışı

İran Medeniyeti Geniş topraklara sahip Persler, satraplık denilen eyalet sistemini oluşturmuşlardır. Gelişmiş bir posta teşkilatı kuran Persler, Sardes’ten başlayıp başkentleri Sus’a kadar uzanan Kral Yolu’nu yapmışlardır

Hint medeniyetinde, matematikçiler sıfırı ilk defa kullanmıştır. Fakat sıfırı sayı olarak kabul etmemişlerdir. Sayı sistemindeki bu erken tarihli gelişme, aritmetiğin gelişim hızını etkilemiştir.

Çinliler; barut, pusula, kâğıt ve matbaayı icat etmiştir. Galileo’dan (Galilo) önce güneş lekeleri konusunda bilgi vermiştir. Günümüzde de kullanılan geleneksel tıbbın tedavi yöntemleri olan masaj ve akupunkturu kullanmışlardır.

Mezopotamya Medeniyetleri

Ulaşım, mimarlık, madencilik, çömlekçilik, dokumacılık, çiftçilik ve kanal yapımında gelişmişlerdir. Mezopotamya medeniyetleri (Harita 2.3) aritmetik işlemlerde çarpım tablosunu kullanmış ve dört işlem yapmıştır. Alan ölçümleri ve su kanalları açmak için geometriden yararlanmıştır. Dairenin alanı ve silindirin hacmini bulmuş ve “pi” sayısı için 3,125 değerini belirlemiştir. Çemberi 360 dereceye bölmüşlerdir. Mezopotamya’da astronomi gelişmiş, Ay ve Güneş tutulmaları hesaplanmış ve takvim yapılmıştır. Bir saat 60 dakikaya, bir dakika da 60 saniyeye bölünmüştür. Bir hafta 7 gün kabul edilmiştir. Sümerler, MÖ 3200’de çivi yazısını bulmuştur.

Sümerler, “Ziggurat” adı verilen tapınaklar inşa etmiştir. Bu tapınaklarda gözlem yaparak gök biliminde bilimsel gözlem yöntemini keşfetmiş, bilgileri tablolaştırmışlar ve astronomi alanında ilerlemişlerdi. Ay ve Güneş tutulmalarını hesaplamış; Merkür, Venüs, Mars, Jüpiter, Satürn gibi gezegenleri tespit edilmiştir. Takvimlerini ay yılı esasına göre hazırlayan Sümerler, bir yılın uzunluğunu sadece 4,5 dakikalık hata ile hesaplamışlardır. Sümer Kralı Urkagina, MÖ 2375’te tarihte bilinen ilk yazılı kanunları çıkarmıştır.

Babiller; mimaride gelişmiş, Babil Kulesi ve Babil’in Asma Bahçeleri gibi eserler inşa etmişlerdir. Kral Hammurabi tarafından Hammurabi Kanunları hazırlanmıştır.

Asurlular ise kara kolonileri kurmuş ve yaptıkları ticaret yolları sayesinde Anadolu’yla güçlü bir ticaret bağı oluşturmuştur. Bu ticaret faaliyetleriyle Asurlular, Sümerlerden öğrendikleri yazıyı Anadolu’ya getirmiş ve burada tarih çağlarının başlamasını sağlamışlardır. Asurlu tüccarlar, başta Kaniş (Kültepe) olmak üzere Anadolu’nun pek çok yerinde pazarlar kurmuştur.

Yunan kentlerinde yapılan seçimler, cumhuriyet ve demokrasinin ilk izleri kabul edilir. Başta Aristoteles (Aristo) olmak üzere Yunan bilginleri, bitkilere ve hayvanlara ilişkin bilimsel bilgileri derleyerek botanik ve zooloji alanlarının temellerini atmıştır. Miletli Thales (Tales) ve Pythagoras (Pisagor); matematik, astronomi ve felsefe alanında önemli çalışmalar yapmışlardır

Anadolu Medeniyetleri

Hititler, Pankuş adında bir meclis oluşturmuştur. Hititlerde Tavananna denilen kraliçe yönetimde söz sahibi olmuştur. Hitit Kanunlarında evlenme, boşanma, nikâh, nişan gibi aileyle ilgili hususlara yer verilmiştir. Hititler, gelişmiş hukuk kurallarıyla kadın haklarına kanunlarında yer vermiştir. Anal denilen yıllıklar tutmuşlardır.

Lidyalılar, insanlık tarihinde ilk kez madenî parayı (sikke) basmışlardır.

Frigler, özellikle tarım alanında ve dokumacılıkta gelişmişlerdir. Tapates adı verilen halı ve kilimleri dokumuşlardır.

Urartular ise taş işçiliğinde gelişmiştir. Van Kalesi’nin yanında su kanalları, su bentleri ve mezar odaları inşa etmiştir. Zengin demir, gümüş ve bakır yataklarına sahip olan Urartular, maden işleme sanatında ilerleme kaydetmiştir.

Mısır Medeniyeti Nil Nehri etrafında ortaya çıkan Mısır medeniyeti İlk Çağ’daki en büyük medeniyetlerden biridir. Mısırlılar, hacim ve alan ölçmeyi hesaplamış ve piramit adı verilen anıt mezarlar (Görsel 2.24) yapmışlardır. Mimari, astronomi, matematik ve tıp alanında ilerlemişlerdir. Mısırlılar, güneş takvimini kullanmış, yılı 365 gün olarak hesaplamış ve bir günü 24 saate bölmüşlerdir.

Doğu Akdeniz Medeniyeti

Fenikelilerin yapmış oldukları kolonicilik sayesinde Akdeniz Havzası’nda ticari ve ekonomik etkileşim gelişmiştir. Akdeniz’in ilk uzman gemicileri ve tüccarları olan Fenikeliler, ticari faaliyetleri sayesinde çivi yazısı ve hiyeroglifin yerine Fenike alfabesini geliştirmiştir. Bu alfabeyi Yunanlılar ve Romalılar geliştirerek bugünkü Latin alfabesi oluşturulmuştur.

İbranilere kadar çok tanrılı din inanışı yaygınken İbraniler tek tanrılı semavi din inancını benimsemiştir.