İlk Türk İslam devletleri arasında yer alan Karahanlılar, Gazneliler ve Büyük Selçukların taşra teşkilat yapısı

Karahanlılar 840 ve 1212 yılları arasında hüküm sürmüştür. İlk Türk İslam Devleti'dir. Karahanlılar'ın kurucusu Bilge Kül Kadir Han'dır. Devlet yönetiminde ve teşkilatlanmada Selçuklular'a öncülük etmişlerdir. İlim ve kültür merkezi olarak anılan Semerkant, Talas, Fergana, Kaşgar, Buhara gibi şehirlere sahip olmuşlardır. İslamiyet'i kabul etmelerine rağmen, eski Türk geleneklerine en bağlı devlet olmuşlardır.

Gazneliler 963 yılında Afganistan'ın Gazne şehrinde kurulmuştur. Kurucuları Alp Tigin'dir. Türk kültürünü ve İslamiyet'i Hindistan'a kadar yaymışlardır. İran şair Firdevsi’nin Şehname adlı eseri Gazneli Mahmut’a sunulmuştur. 1187 yılında Gurlular tarafından yıkılmıştır.

Büyük Selçuklu Devleti, Selçuk Bey tarafından kurulan bir aşiret devletidir. Kurucuları Tuğrul Bey'dir. Çağrı Bey yardımı ile kurulmuştur. Oğuzların Üçoklar kolunun Kınık boyundandırlar.

Karahanlılar

• Mülkî idarede hem askerî hem de hanedan üyesi birer vali bulunurdu.
• Adliyede kadı, maliyede amil/ımga, belediye işlerinde muhtesip vardı

Gazneliler

• Mülkî idarede sahib-i divan, askerî idarede salar (sipehsalar), adlî idarede
  kadi’l kudat, maliyede amil, belediyede muhtesip vardı.

Büyük Selçuklular ve Türkiye Selçukluları

• Mülkî idarede askerî vali olan şıhne, hanedan üyesi vali olarak melik,
• askerî alandaki güvenlik sorumlusu olarak sahibü’s şurta vardı.
• Adalet işlerine kadı, mali işlere amil ve belediye işlerine de muhtesip bakardı.

KARŞILAŞTIRMA

• Karahanlılarda, Müli idarede hanedan üyesi kişi de bulunurdu
• Selçuklularda Mülki idarede askeri vali bulunurdu
• Selçuklularda vali olarak melik bulunurdu.