Kalandar nedir

Kalandar, Rumi Takvim'in ilk ayıdır. Kalandar'ın birinci günü, Miladi Takvim'e göre Ocak ayının 14. gününe tekabül eder. Karadeniz Bölgesinde, özellikle Trabzon ilinde bu gecenin ayrı bir önemi vardır. Geleneksel olarak bu gecede çocuklar dışarı çıkar ve evleri dolaşmaya başlarlar. Ellerindeki poşetleri evlerin kapısına koyup zile bastıktan sonra ev ahalisinin poşetin içine koyacakları hediyeleri beklerler ve bu sırada da bazı maniler söylerler. Ermeni folkloruna Kağant adıyla geçen gelenek, Ermenilerden Dersim Kürtleri ve bazı Zaza aşiretlerince de "gağant" adıyla benimsenmiş olup benzer eğlence ve törenlerle kutlanmaktadır. Kalandar ayının ilk günü eve giren kişinin uğur getireceğine inanıldığından zengin ve temiz giyimli kişilerin eve girmesi beklenmektedir. Bir mani örneği olarak;

Yöremizde kalandar kutlamaları ne zaman kutlanır

Rumi takvimin ilk ayı kalandarın birinci günü miladi takvime göre Ocak ayının 14’üne tekabül ediyor. Karadeniz Bölgesinde özellikle Trabzon ilinde bu gecenin ayrı bir önemi var. Geleneksel olarak bu gecede çocuklar dışarı çıkar ve evleri dolaşarak ellerindeki torbaları evlerin kapısına koyup kapıyı ve zili çaldıktan sonra ev ahalisinin torbanın içine koyacakları hediyeleri beklerler. Bu arada bazı manilerde söylerler. Bazen ev ahalileri torbalara kedi koyarak da gelen çocuklara ve gençlere şakalar yaparlar.

Kalandar geceleri, köyün genç ve çocukları, kemençe (bazı köylerde tulum ya da şimşir kaval) eşliğinde horonlar oynayarak toplanır, köydeki tüm evleri tek tek gezerler, koliva (haşlanmış mısır), fındık, meyva, ceviz vs. toplarlardı.

Evlerin önüne gelen çocuklar yine köyden köye değişen ama ana teması benzer bir Kalandar tekerlemesi söyler. kara koncolos oyunu adı verilen bir seyirlik oyun oynardı.

Kalandar gecesi gezmelerinin en önemli özelliği çocuklardan birisinin kara koncolos kılığına girmesi idi. Yüzü kazanın altından alınan maniya ile siyaha boyanan, üzerine postlar giyerek ayıya benzetilen, beline koyun ya da inek çanları takan, elinde değnek taşıyan bir genç bu kılığa sokulmakta bir kemençeci ve çocukların söylediği tekerlemeler eşliğinde kapı kapı dolaşarak evlerden yiyecek toplanırdı. Bazı köylerde oyuncu kadrosuna kadın kılığına sokulmuş bir erkek (gelin), şeytan (ateşçi), doktor, (kizir), ağa, ihtiyar, deve kılığına giren birkaç oyuncu eklenirdi.