Küresel iklim değişiminin gözlenen ve öngörülen etkileri

Hava sıcaklıklarının meteorolojik ölçümlerle kaydedildiği 1860 yılından bu yana en yüksek sıcaklıklar, 1990’dan sonra ölçülmüştür. Ortalama kara ve okyanus yüzey sıcaklığı son yüz yılda yaklaşık 0,9 0C artmıştır. Bu ve benzeri meteorolojik olaylar küresel ısınmanın göstergesidir. Bilim insanlarına göre küresel iklim değişiminin gerçekliğine ve bu değişimin insan kaynaklı olmasına dair bir kuşku yoktur. İklim; doğal, beşerî ve ekonomik sistemlerin tümünü etkiler. İklim elemanlarındaki herhangi bir değişimin pek çok sonucu olacaktır. Küresel iklim değişimi gibi iklim sistemindeki köklü değişimlerin de ölçülen, gözlenen ve bilim insanlarınca tespit edilen olası etkileri vardır.

Uç Değerdeki Hava Olayları ve İklim Şartlarının Değişmesi: Küresel ısınma olarak adlandırılan ortalama sıcaklık artışı, sıcak hava dalgalarının yaşanması, şiddetli yağış sıklığının artması, bazı yerlerde yağış artışı bazı yerlerde ise kuraklığın yaşanması küresel iklim değişikliğinin meteorolojik etkileridir. Hava olaylarında görülen uç değerlerin ve iklim şartlarındaki değişimin giderek artacağı öngörülmektedir. Sıcaklık artışı insanlarda sağlık sorunlarının artmasına neden olur. Ayrıca hastalık taşıyıcı canlıların yayılış alanlarının genişlemesiyle birlikte sıtma, malarya, kolera ve Kırım-Kongo kanamalı ateşi gibi hastalıkların artması beklenmektedir.

Meteorolojik ve Hidrometeorolojik Kökenli Afetlerin Artması: Küresel iklim değişimi nedeniyle fırtına, sel, kuraklık ve orman yangını gibi iklim kökenli doğal afetler artış göstermiştir. Bu tür afetlerin dağılışında bölgeden bölgeye değişiklikler görülür. Nemli bölgeler, yağış düzensizlikleri ve şiddetli yağışların yol açtığı sellerle karşı karşıyadır. Ayrıca önümüzdeki dönemde bazı yerlerde yağış azlığı ve aşırı buharlaşma sonucu gerçekleşen kuraklığın olumsuz etkileri artacaktır.

Ekonomik ve Sosyal Etkilerin Ortaya Çıkması: Küresel iklim değişiminin üretimin, istihdamın ve büyümenin azalması gibi ekonomik; işsizlik ve göç gibi sosyal sorunların yaşanmasına yol açmaktadır. Su kaynaklarının azalması; susuzluğa ve tarım üretiminin düşmesine dolayısıyla kıtlıkların yaşanmasına neden olacaktır. İnsanlık iklim değişiminin neden olduğu kitlesel göçlerle karşı karşıyadır. İklimsel değişmeler ülke ekonomilerini de olumsuz etkileyecektir. Araştırmalara göre ekonomisi kahve tarımına dayalı Uganda’da ortalama sıcaklıkların 2 ºC artmasıyla kahve üretimi çarpıcı bir şekilde azalacaktır.

Buzulların Erimesi: Küresel iklim değişiminin en görünür sonuçlarından biri buzulların erimesi olmuştur. Sıcaklık artışı nedeniyle binlerce yıl içinde oluşmuş kutup ve dağ buzulları erimeye başlamıştır (Görsel 2.9, Görsel 2.10). Dağlarda biriken kar ve buzulların yaz aylarında erimesi kurak geçen yaz aylarında su ihtiyacının karşılanmasını sağlar. Önümüzdeki yüzyılda sıcaklık ortalamaları 1-2 ºC artarsa dağ buzullarının erimesi daha erken olacak ve insanları ilkbahar döneminde sellerle, yaz aylarında ise susuzlukla karşı karşıya bırakacaktır. Kutup buzullarındaki erimeler deniz seviyesinin yükselmesine ve kutup ekosisteminin bozularak canlı türlerinin de azalmasına yol açmaktadır.

Deniz Seviyesinin Yükselmesi: Dünya nüfusunun yaklaşık %20’si kıyı bölgelerde yaşamaktadır. Bilim insanlarınca deniz seviyesindeki yükselmenin ve fırtınalarla birleşen suların kıyı şehirleri için büyük tehlike yaratacağı öngörülmektedir. Olumsuz etkilerin Bangladeş, Endonezya, Hollanda gibi ülkeler ile Şanghay, New York, Tokyo, Sidney ve Venedik gibi deniz seviyesine yakın şehirlerde daha fazla olması beklenmektedir.

Deniz seviyesinin yükselmesi; kıyı şeritleri ile yükseltisi az olan adaların su altında kalma riskini beraberinde getirmiştir. Sulak alanların tuzlu su altında kalması, kıyı erozyonunun artması ve tuzlu deniz suyunun kıyı bölgelerinde yer altına karışması kıyı bölgelerinde yaşanabilecek sorunlar arasındadır. Buzulların erimesi ve termal genleşme nedeniyle deniz ve okyanus seviyesi 1900 yılından bu yana 10-23 cm kadar yükselmiştir. Yükselmenin 2100 yılına kadar 50 cm’nin üzerine çıkacağı tahmin edilmektedir.

Okyanus Sularının Asitliliğinin Artması: Okyanuslar, atmosfere salınan karbonun yaklaşık %30’unu emer. Günümüzde atmosferdeki karbondioksit miktarı arttığı için okyanus sularının ph değeri düşüp asitlilik oranı artmıştır. Okyanuslarda son 300 milyon yılın en yüksek seviyesine çıkan asit oranı, mercanların yok olmasına neden olurken balıkların beslendiği küçük organizmaların zehirlenmesine ve ekosistemdeki besin zincirinde sorunlara yol açmaktadır.

Biyoçeşitliliğin Azalması

İklim koşullarında yaşanan hızlı değişimlerin en olumsuz etkileri canlılar üzerinde görülmeye başlamıştır. Bitki ve hayvanların uyum sağladığı yaşam alanlarındaki hızlı ve köklü değişimler, bazı canlıların yeryüzünden silinmesine neden olurken çok sayıda canlıyı neslinin tükenme tehlikesi ile karşı karşıya bırakmıştır. Küresel ısınma, yağış dengesizlikleri, yok olan sulak alanlar, buzulların erimesi, okyanus sularının asitleşmesi ve seviyesinin yükselmesi biyoçeşitliliğin azalışının kırılma noktalarıdır. Bazı canlı türleri iklim değişikliğine karşı daha hassastır. Aşağıda küresel iklim değişiminin etkilerinin görüldüğü canlılara örnekler verilmiştir.

Çölleşme
Küresel iklim değişiminin önemli etkilerinden birisi mevcut iklim kuşaklarının kaymasıdır. Bu durum, insanlar ve diğer tüm canlıların alıştıkları ortam şartlarının değişmesi anlamına gelmektedir. Yağış dağılışındaki değişim nedeniyle bazı bölgelerde yağış miktarlarında geçmişe göre azalmalar görülmeye başlanmıştır. Sıcaklık artışı ve yağış miktarlarında düşme olarak adlandırılan kuraklık çölleşme tehlikesini beraberinde getirmektedir. Çölleşme; kurak, yarı-kurak iklim bölgelerinde arazinin yağış alma, su tutma kapasitesinin azalması ve doğal bitki örtüsünün tahrip olarak toprak erozyonunun yaşanmasıdır. Kısacası çölleşme, toprağın susuzlaşması ve çoraklaşmasıdır.