Rüzgârların oluşturduğu yer şekilleri

Yeryüzündeki bazı bölgelerde bitki örtüsü yoktur ya da cılızdır. Yağışın az, toprağın kuru ve taneli olması da bu bölgeleri diğer yerlerden ayırır. Bu bölgelerde ufalanmış materyaller, rüzgâr tarafından kolayca sürüklenir ya da uçurularak taşınabilir. Çöller, bu tür bölgelerin başında gelmektedir. Bu nedenle kurak bölgelerde yer şekillerini biçimlendiren en önemli dış güç rüzgârdır. Ayrıca yarı kurak bölgelerde de rüzgârların oluşturduğu şekillere rastlanabilir. Rüzgârların oluşturduğu aşındırma şekillerinin başlıcaları mantarkaya, yardang, tafoni ve hamadadır.

Mantarkayalar, rüzgârın kabartı hâlindeki kayaların alt kısımlarını daha çok aşındırmasıyla oluşur. Rüzgâr, taşıdığı materyalleri, kayaların alt kısımlarına çarptığı ve yükseklere çıkaramadığı için kayaların alt kısımları çok, üst kısımları az aşınır. Böylece zamanla mantara benzer şekiller oluşur.

Şahit kaya olarak adlandırılan şekiller, çoğunlukla yatay ya da yataya yakın, üstte sert altta yumuşak tabakaların bulunduğu yerlerde oluşur. Sert tabaka yavaş, yumuşak tabaka kolay aşındığından bu tür tepeler oluşur.

Tafoni, rüzgârın kayaçların ayrışmasıyla ortaya çıkan materyalleri taşıması sonucunda meydana gelen oyuklardır. Tafoni oluşumunda sular da etkili olmaktadır.

Yardang, farklı sertlikteki tabakaların yan yana uzandığı yerlerde oluşur. Sert tabakalar zor, yumuşak tabakalar kolay aşındığından yan yana ve birbirinden sırtlarla ayrılan oluklar meydana gelmektedir. Bu tür girintili ve çıkıntılı yüzeylere yardang denir. Rüzgârın çöllerdeki ufalanmış materyalleri taşıması sonucunda bazen geniş bir yüzeyde yalnızca kayalar kalır. Bu tür alanlara hamada ya da kayalık çöl denir.

Rüzgâr biriktirme şekillerinin başlıcaları lös ve kumullardır. Lös, rüzgârın ince materyalleri taşıyarak belirli alanlarda biriktirmesi sonucu oluşan yığınaklardır. Rüzgârın taşıdığı materyalleri gücünün azaldığı yerlerde biriktirmesiyle oluşan kum tepelerine kumul denir. Kumullar, sabit şekiller değildir. Rüzgârın esme yönüne göre sürekli yer değiştirir. Kumullardan bazılarının havadan görünüşü hilale benzer. Bu tür kumullar ise barkan olarak adlandırılır.