Sanayi İnkılabı’nın Osmanlı Devleti’ne etkileri neler olmuştur? Rusya’nın Pontus faaliyetlerini desteklemesinin nedenleri neler olabilir?

SORU: Fransız İhtilali’nin ortaya çıkardığı fikir akımlarının Osmanlı Devleti’ne olan olumlu ve olumsuz etkileri hakkında neler söyleyebilirsiniz?

Öncelikle Fransız İhtilali’nin sonuçlarına kısaca bakalım.
Aslında ben aklımda tutabilmek için Fransız İhtilali’nden yayılan düşünce akımlarını HAMİDE olarak aklımda tutuyorum.

Hürriyet
Adalet
Milliyetçilik
İnsan hakları
Demokrasi
Eşitlik

Şimdi bu düşünce akımlarının Osmanlı Devleti’ne yansıması olan olumsuz olaylara bakalım:

Yunanların bağımsızlığını ilan etmesi
Arnavutların bağımsızlığını ilan etmesi
Sırpların bağımsızlığını ilan etmesi

Her üç olay da milliyetçilik akımının yayılmasından dolayı olmuştur.

Olumlu etkilere ise meşrutiyetin ilanını ve yayılmakta olan hürriyet ve insan hakları akımlarını örnek gösterebiliriz.

SORU: Sanayi İnkılabı’nın Osmanlı Devleti’ne etkileri neler olmuştur?

· Sanayileşen Avrupa devletlerinin sömürgecilik yarışına hız vermeleri Osmanlı İmparatorluğu’nu negatif etkiledi. Zira öncesinde verilen kapitülasyonlar yüzünden devletin, iktisadi olarak Avrupalı devletlerle rekabet girecek gücü yoktu.
· Osmanlı Devleti’nin dış ticaret balansı (dengesi) bozuldu. İthalat artarken, ihracat azaldı.
· Osmanlı ülkesi 19. asrın ortalarından itibaren Avrupa mallarının istilasına uğradı. Osmanlı coğrafyası Avrupalı devletlerinin pazarı haline geldi.
· Dışarıdan bol ve uygun fiyatlı sanayi ürünü Osmanlı piyasasına girdi. (Fakat bu maliyeyi büsbütün berbat vaziyete soktu.)
· Düşük fiyatlı Avrupa malları karşısında küçük atölyeler, el tezgahları rekabet edemeyerek kapanmaya başlaması neticesi işsizlik arttı.
· Lonca teşkilatı zayıflayarak ortadan kalktı.
· İşsiz kalanların sayısındaki artış ülkeyi toplumsal taraftan; iktisadi alandaki zayıflama ise, devletin siyasi açıdan çöküşünün hızlanmasına sebebiyet verdi.

SORU: Sened-i İttifak’ın Türk demokrasi tarihindeki önemi hakkında neler söyleyebilirsiniz?

Öncelikle Sened-i İttifak’tan biraz bahsedelim:

1808 yılında imzalanmış ve duyurulmuş olan ve Türk tarihindeki ilk anayasal belgedir. Bu ilk anayasal belge olarak kabul edilmesi durumu, bu antlaşmanın Türk tarihindeki önemli yerini açıklamaktadır.

Antlaşma Anadolu ve Rumeli’deki ayanlara anayasal bazı haklar tanımıştır. İngiltere’de yayınlanan Magna Carta Sözleşmesi’ne benzetilmektedir.

Ayanlar, yerel anlamda egemen olan kişilere verilen ortak addır.

SORU: Askerî ve sivil tıp okullarının açılması Osmanlı toplumunda hangi değişiklikleri meydana getirmiş olabilir?

Osmanlı geniş topraklar üzerinde kurulu büyük bir imparatorluktu. Eski usta çırak usulü ile yetişen hekimler artık yeterli olmuyordu. Avrupa’daki tıp alanındaki gelişmeler de her alanda olduğu gibi takip ediliyordu.

Osmanlı da hekim ihtiyacını karşılamak için Avrupa örnek alınarak, sivil ve askeri tıp okulları açıldı. Bu tıp okulları Osmanlı toplumunun hastalıklarının tedavi edilmesi açısından olumlu katkıları olmuştur.

SORU: Takvim-i Vekayi’nin yayımlanmasının Osmanlı toplumuna sağladığı yararlar neler olabilir?

II. Mahmut, ordunun yanı sıra toplumsal hayatta da önemli yenilikler yaptı. Kendisinden önceki padişahlardan farklı olarak fes, pantolon ve ceket giydi. Avrupalı hükümdarlar gibi devlet dairelerine resmini astırdı. Eğitim alanında ise İstanbul ile sınırlı olmak üzere ilköğretim zorunluluğu getirdi

Ayrıca Osmanlı resmi gazetesi olan Takvim-i Vekayi’yi yayımlamaya başladı. İlk sayısı 1 Kasım 1831’de yayımlanan Takvim-i Vekayi’nin amaçları; habercilik yapmak, halkı eğitmek ve devletin kararları ile uygulamalarını halka duyurmaktır.

Takvim-i Vekayi, Osmanlı padişahlarının ve divanın aldığı kararları ve fermanları halkın duymasını sağlamıştır. Halk ile devlet arasında etkileşim ve iletişim artmıştır. Halk daha çok bilinçlenmiş, hak ve hukuklarını öğrenmeye başlamıştır. Osmanlı toplumu bu gazete iç ve dış gelişmeleri öğrenme imkanına kavuşmuştur.

SORU: Yunanlılar Megali İdea’yı gerçekleştirmeye yönelik olarak tarih boyunca hangi girişimlerde bulunmuşlardır?

Megali İdea, Büyük Yunan Ülküsü'dür.
Bizans devletinin yıkılmasından itibaren, Bizans'ı bir Helen devleti olarak gören Yunanlılar İstanbul'u yeniden alıp Bizans devletini kurmak istemeleri fikridir.

Bu fikir asla gerçek olamayacaktır ve Kurtuluş Savaşı ile Mustafa Kemal Atatürk'ün Yunanlılar'a vurduğu darbe ile bu saçma fikirleri yerle bir olmuştur.

-Megali İdea'ya yönelik, Yunanlılar İstanbulu ve Türk sınırlarını içine alan haritalar çizdiriyor ve bu haritaları ülkeye dağıtıyorlardı.
-Her fırsatta Türkleri rahatsız etmeye çalışıyorlardı.
-Kendilerince bir ihtilal programı hazırlamışlardı.
-İstanbul'u ele geçirip bu bölgeye Helen devleti ismi vermek istiyorlardı.

Yunanlılar'ın Megali İdea'sı büyük bozguna uğramıştır.

SORU: Rusya’nın Pontus faaliyetlerini desteklemesinin nedenleri neler olabilir?

Pontus Rum Cemiyeti karadeniz kıyısında aktif olan, Bizans soyunun devamı niteliğinde olduğunu iddia eden bir cemiyettir. Bu nedenle Ruslar onları desteklerler, çünkü bu sayede Karadenizde güçsüz bir devlet olmasını destekliyorlardır, Osmanlı'nın zayıflamasını, toprak bütünlüğünün bozulması açısından bu cemiyete destek veriyorlardı. Uzak bir ihtimal de olsa Karadeniz'i kendi toprakları arasına almak için bu cemiyeti desteklemişlerdir.

SORU: Yunanistan’ın Anadolu’ya yönelik yayılmacı emellerine karşılık ülkemizin takip edeceği dış politikanın esasları neler olmalıdır? Neden?

Bir devletin Uluslararası izlediği yola Dış Politika diyoruz.

Dış Politika'nın esasları;
1) Siyasi
2) Askeri,
3) Ekonomi,
4) Sosyo-kültürel
5) Jeopolitik
6) Teknolojik gelişmev.b gibi unsurlar milli güç unsurlarıdır.

*Dış politika milli güç unsurlarından oluşur.

Atatürk’ün belirlediği milli dış politikada uyulması gereken ilkeler:

-Bağımsızlık
-Gerçekçilik,
-Akılcılık,
-Uluslar arası ilişkilerde eşitliğe dayanan karşılıklı ilişkiler kurma,
-Yönetimlerinden etkilenmemek
- Dünya konjonktürünü göz önünde bulundurmak
Ayrıca;
-Milli bağımsızlığımıza saygı gösteren ülkelerle dost geçinmek,
-Düşmanlara karşı dikkatli olmak.
-Dünya barışına katkıda bulunmak,
-Barışçı politikalar takip etmek

SORU: Viyana Kongresi kararlarının tam olarak uygulanamamasına bakarak 19. yüzyılda Avrupa ülkelerindeki siyasi, sosyal ve ekonomik durum hakkında hangi değerlendirmelerde bulunabilirsiniz?

Avrupada yeni statü doğmuştur. Fransız ihtilali olduğundan insan haklarından hiç biri uygulanamamıştır. Kongrenin kararlarrı başarı olmadığı için zor kuvvet kullanmışlardır yani silah . Halk yoksul olmaya mahkum olmuştur.

SORU: Batılı devletlere göre Şark Meselesi’nin çözüldüğünü ve artık tamamen gündemden kalktığını söyleyebilir misiniz? Neden?

Evet söyleyebiliriz.Çünkü Şark Meselesi,Avrupa'nın Osmanlı'ya uyguladığı bir politikadır.Artık Osmanlı olmadığı için politikaları da değişmiştir.

SORU: Mehmet Ali Paşa Ayaklanması ile Sırp ve Yunan isyanları arasındaki benzerlikler ve farklılıklar nelerdir?

Benzerlikler:

Kavalalı Mehmet Ali Paşa olayının ve Mısır sorununun Yunanlar’ın ve Sırplar’ın bağımsızlık kazanması ile benzerliği her iki durumda da Avrupalı devletlerden destek almış olmalarıdır.

Farklılıklar:

Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın bir vali olarak görev yaptığı yeri hırsları ile ele geçirmek istemesidir. Oysa Sırplar ve Yunanlar milliyetçilik düşüncesi ile ayaklanmıştır. Mısır sorununda milliyetçilik düşüncesinden söz edilemez.

SORU: Mısır sorununda Rusya’nın Osmanlı Devleti’ne yardım etmesinin nedenleri neler olabilir?

Osmanlı Devleti ile Rusya ilişkilerine baktığımızda ilk göze çarpan Rusya’nın sıcak denizlere inme politikasıdır. Bu sıcak denizlere inme politikası Mısır’ın Kavalalı Mehmet Ali Paşa tarafından işgal edilmesinde Rusya’nın Osmanlı Devleti’ne yardım etmesini sağlamıştır.

Kavalalı Mehmet Ali Paşa Mısır’da bir işgal başlattıktan sonra Osmanlı Devleti önce Fransa’dan daha sonra İngiltere’den yardım istemiş ancak bir karşılık bulamamıştır. Bunun üzerine Akdeniz’e inme isteği doğrultusunda Rusya, Osmanlı Devleti’ne yardım etmiştir.

SORU: Askerî ve siyasi olayların ekonomiye etkisine başka hangi örnekleri verebilirsiniz?

Askeri ve siyasi sorunların ekonomiye etkisine bir örnek verelim:
Gerileme döneminde Osmanlı Devleti'nin uzun yıllar süren ve sonuç alınamayan savaşlara girmiş olması askeri harcamaları arttırmış ve Osmanlı'nın devlet bütçesini kötü etkilemiştir.

SORU: Balta Limanı Ticaret Antlaşması’nın maddelerinden hareketle Osmanlı ekonomisi hakkında hangi yorumlarda bulunabilirsiniz?

Balta Limanı Ticaret Antlaşması'ndan sonra gümrük vergilerinin azaltılması gündeme gelmiş ve Osmanlı Devleti'nin gelirleri azalmıştır.

SORU: Mehmet Ali Paşa İsyanı sırasında yaşananlardan yola çıkarak Osmanlı Devleti’nin o günlerde içinde bulunduğu durum hakkında neler söyleyebilirsiniz?

19.yy ilk çeyreğinden sonra Osmanlı Devletinin kendi yönetimde olan Mısır Valisi Mehmet Ali Paşa devlet içerinde birtakım ayaklanmalara sebebiyet vererek Mısır ve çevresindeki adalarda hak iddia etmiştir.O dönemde askeri sistemi çıkan bu ayaklanmayı bastıracak kuvvete sahip değildir. Her ne kadar askeri sistemi geliştirmeye yönelik reformlar yapılsa dahi kendi eyaletindeki bir valiye karşı otoritesini kaybetmiştir. Kütahya Anlaşması yapılarak Mısır Girit ve Şam valilikleri verilmiştir. Rusya'dan da yardım alınmasıyla birlikte Osmanlının kendi iç sorunu dış sorun haline gelmiştir. Bu isyan Osmanlı Devleti'nin İstanbul dışında ne kadar güçsüz ve isyanları bastırmayan bir durumda olduğunu ortaya koymuştur.

Kaynak:Eğitim Sistem