Siyasetname’ye göre hükümdarlarda aranan özellikler

Nizamülmük, Sultan Alp Arslan ve Sultan Melikşah'a yıllarca vezirlik yapmış ve kaleme aldığı Siyasetname'de sultanın sahip olması gereken özellikleri sıralamıştır; Sultan, ilk olarak adaletli, bilgili ve güzel ahlak sahibi olmalı, mazlumun hakkını vermelidir. Allah'ın rızasını gözeterek halktan bir haber olmamalı ve onları dinlemelidir. Cömert olmalı, karar alırken acele etmemeli, araştırmalıdır. Vereceği kararları konuya hakim kişiler ile istişare etmelidir. Töre ve gelenekleri gözetmeli, liyakat sahibi olmalıdır. Şefkatli olmalı ve yanındakileri her zaman denetim altında tutmalıdır. Nizamülmülk, bir hükümdarın bu vasıflara sahip olması gerektiğini belirtmiştir.

Nizamülmülk uzun yıllar Sultan Alp Arslan ve Sultan Melikşah için valilik hizmetinde bulunmuştur. Siyasi hatıraları ve nasihatleri olarak da Siyasetname isimli bir kitap ele almıştır. Sultanların elinde bulundurması gereken temel özellikler ve tahakküm araçları olarak Siyasetname’de birçok bilgiden bahsedilmektedir.

Siyasetname’ye göre hükümdarlarda bulunması gereken özellikler, bilgili, ahlaklı, düzenli, disiplinli olmalarıdır. Adil, merhametli, vicdanlı ve insaflı olmalarıdır. Lider ruhlu olmaları, kriz anlarını yönetebilmeleri ve acil müdahale edilecek yerlerde kararsız kalmamaları şeklindedir. Hükümdarların devlet yönetebilmeleri için adil ve merhametli olmaları, planlı hareket edebilmeleri gerekmektedir. Siyasetname isimli eserde de bu bilgiler verilmektedir.