Tasavvufi düşüncenin oluşum dönemleri ve temsilcileri

Soru : Tasavvufi düşüncenin oluşum dönemleri ve temsilcileri

Zühd Dönemi (Hicretin ilk iki yüzyılı): Bu dönemde tasavvuf, zühd, takva, ibadet gibi kavramlar üzerinden şekillendi. Sahabenin içinde öne çıkan zahid ve abid kişiler tasavvufun bu dönemine damga vurdu.

Zühd Dönemi:

• Veysel Karanî (ö. 37/657)
• Hasan Basrî (ö. 110/728)
• Cafer Sâdık (ö. 148/769)
• İbrahim İbn Edhem (ö. 161/777)
• Süfyan Servî (ö. 161/777)
• Şakîk Belhî (ö. 164/780)
• Dâvud Taî (ö. 165/781)
• Abdullah İbn Mübarek (ö. 181/797)
• Râbiatü’l-Adeviyye (ö. 185/801)
• Fudayl İbn İyaz (ö. 187/802)

Sistematik Tasavvuf Dönemi (Hicretin III. yüzyılından itibaren): Tasavvuf, mistik ve ahlaki öğretileri sistemleştirmeye başladı. İlk makamlar, ilahi durumlar tespit edildi. Bu dönemde vahdet-i vücud felsefesi ortaya çıktı.

Sistematik Tasavvuf Dönemi:

• Bayezid-i Bestamî (ö. 261/874)
• Hâkim Tirmizî (ö. 285/898)
• Hallac-ı Mansur (ö. 309/921)
• Şihabüddîn Suhreverdî (ö. 587/1190)
• Ferîdüddîn Attâr (ö. 620/1220)
• Mevlânâ Celâleddîn Rûmî (ö. 672/1273)
• Sadreddin Konevî (ö. 673/1274)
• Kemaleddîn Kâşânî (ö. 730/1330)
• Abdullah Bosnevî (ö. 1054/1644)

Felsefî Tasavvuf Dönemi: Vahdet-i vücud felsefesine karşı çıkışlar ve tasavvufun İslam ilkeleriyle uyumunu sağlama çabaları görüldü. Akıl ve düşünceye daha fazla önem verildi.

Felsefî Tasavvuf Dönemi:

• Cüneyd Bağdadî (ö. 297/909)
• Haris Muhasibî (ö. 243/857)
• Serrâc (ö. 378/988)
• Ebû Tâlib Mekkî (ö. 386/996)
• Kelabazî (ö. 380/990)
• Kuşeyrî (ö. 465/1072)
• Gazalî (ö. 505/1111)
• İmam Rabbânî (ö. 1034/1625)

Tarîkatlar Dönemi: VI. yüzyılın ikinci yarısından itibaren tasavvuf, tarikatlar aracılığıyla örgütlenmeye ve yayılmaya başladı. Önemli tarikatlar kuruldu ve bu dönemde tarikatların önderleri olan şeyhler tasavvufun halk arasında yayılmasını hızlandırdı.

Tarîkatlar Dönemi:

• Abdulkadir Geylanî (Kâdiriye)
• Ahmed Yesevî (Yeseviye)
• Ahmed Rifâî (Rıfâiye)
• Necmeddin Kübrâ (Kübreviye)
• Sühreverdî (Sühreverdiye)
• Ebu’l-Hasen eş-Şâzelî (Şâzeliye)
• Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî (Mevleviye)
• Bahaeddin Nakşibend (Nakşibendiye)
• Sirâceddin Ömer (Halvetiye)
• Hacı Bayram Velî (Bayramiye)