TÖDER'den Açıklama: Liselere Girişte Tek Sınav Yeterli

27 – 28 Ağustos 2013, Bahçeşehir Üniversitesi, İstanbul


Ailelerin; çocukları için daha nitelikli yetişme ve eğitim almaları yönünde her zamanki mevcut arzuları, günümüzde daha iyi okul arayışı ve tercihini doğurmuştur. Bu talebi karşılamak üzere eğitim sistemleri, sık sık kendilerini yeniden düzenleme durumunda kalmaktadır. Bu bağlamda; eğitim reform girişimleri uzun zamandır ülkemiz eğitim sistemini meşgûl etmiş ve etmeye devam etmektedir.

Günümüze kadar gelen, eğitimi geliştirmek ve iyileştirmek için yapılan reform girişimlerinin birçok sorunlara yol açtığı görülmektedir. Bu durumun sebeplerinden birisi yapılan değişiklik girişimlerinin, kısa aralıklarla sık sık yapılması ve birinden sonuç alınmadan diğerine geçilmesidir. Öteki sebep ise;bu girişimlerin, pilot çalışmalar gibi hazırlıklar ve geniş ölçekli katılımlarla tartışılarak uzlaşma sağlanmadan uygulamaya konulmasıdır. Ayrıca, bu uygulamalar,genellikle önceden yapılmış olan değişiklikleri iyileştirmek ve geliştirmek yerine, “sil-baştan” yeni bir uygulama niteliği taşımaktadır. Yapılan bir değişiklik, paydaşlar tarafından tam anlamıyla anlaşılmadan başka bir değişiklik uygulamaya sokulmaktadır. Genel olarak yapılan değişikliklerin ‘niçin’i ve ‘nasıl’ının anlaşılmasında güçlükler çekilmektedir. Ortaöğretimde kademeler arasında geçişin düzenlenmesinde de benzer sorunlar yaşanmaktadır. Sınavların kapsamı, sayısı ve uygulanışı son on yıl içerisinde üç kez değişmiştir ve tekrar değiştirilmesi gündemdedir.

Bir eğitim sisteminin kararlı ve kalıcı bir gelişme seyri izleyebilmesi, bu değişikliklerin araştırmalara ve geniş tabanlı uzlaşmalara dayalı olmasına bağlıdır. Yapılması gündemde olan kademeler arasındaki geçişlerin düzenlenmesinde de, bu esaslar temel alınmalıdır.

Kademeler arası geçişte yararlanılacak ölçme ve değerlendirme araçlarının amacı, bir sonraki eğitim kademesinde başarılı olma ihtimali yüksek olan öğrencileri seçmektir.

“Seçme” amacı ile yapılan sınavlar ile “öğretim sürecini izleme ve değerlendirme” amacıyla yapılan sınavların kapsamı ve yapılandırılması birbirlerinden tamamen farklıdır.


İzleme ve değerlendirme amacıyla yapılacak sınavlar öğretim programlarında öngörülen öğrenme hedeflerine ne ölçüde erişildiğini belirlemeye yönelik olmalıdır.
Seçme amacıyla yapılacak sınavlar ise seçilecek kişilerin gelecekteki performanslarını kestirmeye yönelik olmalıdır. Bu sınavlar öğrenilen ders kapsamındaki konulardan bağımsız olarak ilerideki öğrenme yaşantılarının önkoşulunu oluşturan becerileri ölçmek durumundadır.

Ayrıca bilinmelidir ki; seçme sınavlarının ayısının artması öğrencilerin okul dışı kurumlara yönelimini arttıracaktır. Aynı durum OKS’den SBS’ye geçişte ülkemizde yaşanmıştır.

Gündemdeki kademeler arası geçiş düzenlemeleri ile ilgili olarak TÖDER tarafından İstanbul Bahçeşehir Üniversitesi’nde gerçekleştirilen konferansın sonucunda aşağıdaki öneriler ortaya çıkmıştır:

Liselere öğrenci seçme amacıyla yapılacak sınavın 8. sınıfın sonunda bir kez yapılması yeterlidir.
Liselere öğrenci seçme amacıyla yapılacak sınav, ezber bilgilerle doğru cevaplanabilen sorular yerine öğretim programlarında öngörülen üst düzey düşünme becerilerini ölçen soruları kapsamalıdır.
Bu sınav seçme amacıyla yapılmalı ve izleme ve değerlendirme gibi başka amaçlarla kullanılmamalıdır.
Kademeler arası geçişte sınavlı ve sınavsız geçiş yolları her öğrenciye açık tutulmalıdır.
Okulların öğretim hizmeti kalitesinin belirlenmesi ve eğitim paydaşlarına geri bildirim vermek amacıyla her öğretim seviyesinde ve her ders için izleme amaçlı, süreç odaklı sınavlar düzenlenmelidir.
On Sekizinci Milli Eğitim Şûrası’nda alınan “İlköğretim ve orta öğretim boyunca eğitsel rehberlik, meslekî rehberlik ve kariyer danışmanlığı hizmetlerini de bünyesinde barındıracak, gelişimsel rehberlik anlayışı ile kademeler arası geçişte yöneltme ve yönlendirme kararlarına dayanak teşkil edecek objektif verileri sistematik olarak derlemek, izlemek ve değerlendirmek üzere; öğrencilerin akademik beceri, ilgi ve özel yetenek profillerini oluşturacak, zamanla öğretim sisteminin tek sınav odaklı olmaktan çıkaracak yeni bir model oluşturulmalıdır” kararının uygulamaya konulması için gerekli girişimlerin başlatılması yerinde olacaktır.
Aynı şûrada alınan “Psikolojik danışma ve rehberlik alanında; üniversitelerin destek verdiği, kültürümüze özgü psikolojik ölçme araçları geliştirecek; ‘Ulusal Test Geliştirme’ veya ‘Ulusal Ölçme ve Değerlendirme’ olarak isimlendirilebilecek akademik ve bağımsız bir birim kurulmalıdır” kararının uygulamaya geçirilmesi için, özerk sivil toplum kuruluşlarının desteklenmesi yönünde gerekli girişimler başlatılmalıdır. Bu kurulun aynı zamanda öğretim standartlarının oluşturulması, merkezî veya yerel seçme sınavlarının planlanması ve gerçekleştirilmesi, öğrenme sürecini değerlendirmede süreç odaklı ölçme ve değerlendirme araçlarının geliştirilmesi gibi işlevleri yerine getirmesi teşvik edilmelidir.

Ortaöğretime Geçiş Sistemi ve Çözüm Önerileri Arama Konferansı Komisyonu

Enver Yücel, TÖDER / Bahçeşehir Uğur Eğitim Kurumları
Prof. Dr. Ali Baykal, Bahçeşehir Üniversitesi
Prof. Dr. Ata Tezbaşaran, Mersin Üniversitesi
Prof. Dr. Gölge Seferoğlu, Orta Doğu Teknik Üniversitesi
Prof. Dr. Nizamettin Koç, Ankara Üniversitesi
Prof. Dr. Hasan Bacanlı, Yıldız Teknik Üniversitesi,
Prof. Dr. Selahattin Gelbal, Hacettepe Üniversitesi
Prof. Dr. Mustafa Özcan, Rhod Island College
Prof. Dr. Adil Çağlar, Avrupa Meslek Yüksekokulu
Doç. Dr. Erdinç Çakıroğlu, Orta Doğu Teknik Üniversitesi
Doç. Dr. Hakan Atılgan, Ege Üniversitesi
Doç. Dr. Cem Oktay Güzeller, Akdeniz Üniversitesi
Yar. Doç. Dr. Bayram Bıçak, Akdeniz Üniversitesi
Yar. Doç. Dr. Hakan Yavuz Atar, Gazi Üniversitesi
Öğr. Görevlisi Ergül Demir, Ankara Üniversitesi
Alirıza Doğanata, TÖDER / İzmir Üniversitesi
İbrahim Taşel, TÖDER / Final Eğitim Kurumları
Mehmet Güneş, TÖDER / Şişli Terakki Vakfı, Özel Şişli Terakki Okulları
Erol Boy, ÖZ-DE-BİR/Sevinç Eğitim Kurumları
Eyüp Kılcı, GÜVENDER
Nazmi Arıkan, Fen Bilimleri Okulları
Batuhan Aydagül, Eğitim Reformu Girişimi
Dr. Alper Dinçer, Eğitim Reformu Girişimi
Mehmet Büge, Yenilikçi Araştırma Merkezi (YEGAM)
Yeliz Kılavuz Bozkurt, Yenilikçi Araştırma Merkezi (YEGAM)
Alpaslan Dartan, Türk PDR Derneği,
Fatma Çelik, İstanbul Erkek Liseliler Vakfı
Ali Akdoğan, Özel Taş ilköğretim okulu
Recep Uysal, Anafen Dershanesi,
Ferhat Duçe, Terakki Vakfı Okulları
Hayati Oktay, İTÜ Okulları